ICT maakt recherchewerk steeds ingewikkelder
Dit zijn enkele vragen die in 2002 menig rechercheur hebben beziggehouden. Voor de beantwoording komen de ‘analoge’ dienders in opeenvolgende gradaties van moeilijkheid achtereenvolgens uit bij ‘taakhouders’, regionale digitale rechercheurs, het Bureau Digitale Expertise (BDE), digitale rechercheurs van het Korps Landelijke Politiediensten (KLPD) of bij het Nederlands Forensisch Instituut (NFI). Voor het publiek is het werk van de Bureaus Digitale Expertise en de Bureaus Digitale Recherche (BDR) onzichtbaar. Eén van de zeven BDE’s die Nederland telt, is in het hoofdbureau van de politie van Nijmegen gevestigd. Frans Kolkman zwaait daar de scepter over het Interregionaal Bureau Digitale Expertise OostNederland. Hij doet dat al sinds de oprichting in 1995. Kolkman is niet bang dat de roep om meer blauw op straat in tijden van bezuinigingen zal uitdraaien op minder blauw online. "Het budget voor 2003 is veilig. Bovendien drukt het BDE niet zwaar op de politiebegroting", zegt Kolkman. Efficiënter De Bureaus Digitale Expertise Oost en ZuidNederland hebben het aantal zaken waarin hun expertise werd ingeroepen flink zien toenemen. "Gelukkig gaan we ook steeds efficiënter werken", zegt Kolkman. De rechercheurs krijgen steeds meer routine en kunnen gebruikmaken van de vindingrijkheid van het Nederlands Forensisch Instituut. Dat maakt apparatuur en software voor de cybercops. Zo beschikken de BDE’s over een kastje dat toegang geeft tot iedere PDA, ongeacht het merk. Ook staat er bij het BDE OostNederland apparatuur om iedere bestaand opslagmedium te lezen en is er een ‘floppenpropper’ die vele diskettes in één handeling samenvoegt tot een bestand op een harde schijf. Een apparaat dat ook goede diensten bewijst bij het dupliceren van de aangiftediskette van de Belastingdienst. Het Bureau Digitale Expertise OostNederland heeft een VPNnetwerk opgezet met specialisten uit andere Europese landen. Digitale rechercheurs wisselen daar informatie uit over de oplossing van technische problemen. Kolkmans evenknie bij het Bureau Digitale Expertise ZuidNederland, Hoofdinspecteur Eric Loermans, is minder optimistisch, zo blijkt in zijn hoofdkwartier in Den Bosch. De groeiende ervaring en de efficiëntere werkwijze met speciale apparatuur verlaagt de werkdruk, dat is hij met Kolkman eens. Daar tegenover staan de alsmaar groeiende capaciteit van datadragers en het uitdijende woud van besturingssystemen en de opkomst van het thuisnetwerk. Om nog maar niet te spreken van het rap stijgende aantal zaken waarin ICT een rol speelt. "In steeds meer onderzoeken, of het nou gaat om milieudelicten, geweldsmisdrijven, fraude of zedenzaken, duiken mobieltjes en computerbestanden op die als bewijs kunnen dienen", zegt Loermans. Er blijven volgens hem per saldo zaken liggen. Hoeveel dat er zijn is niet bekend, maar Loermans is vast van plan ze in kaart te brengen. De lage oplossingspercentages van misdrijven in Nederland zouden volgens de hoofdinspecteur best verband kunnen houden met wat hij de digitale flessenhals noemt. Gezamenlijk Dit jaar kregen de zeven Bureaus Digitale Expertise hun eerste grote gezamenlijke klus: de bouwfraude. "De resultaten van die inbeslagnemingen worden nog steeds onderzocht", zegt Kolkman. Daarnaast eisten diefstal, fraude, heling en oplichting de arbeidstijd van de digitale rechercheurs op. Het opkomende fenomeen van de malafide hacker, de cracker, legt in OostNederland beslag op 10 procent van de tijd. Een kwart van de werktijd van de digitale rechercheurs in OostNederland ging op aan het onderzoeken van kinderporno op pc’s. Een pc met honderdduizend van dergelijke plaatjes is volgens Kolkman geen uitzondering meer. Na een proefproces, dat binnenkort dient, kunnen deze onderzoeken grotendeels worden geautomatiseerd, zo hoopt Kolkman. Van vrijwel alle foto’s met kinderporno worden de nullen en enen opgeteld, de zogeheten ‘hashcode’. De uitkomst die de plaatjes herkenbaar maakt voor een computer, wordt in een register bewaard. Mensenogen hoeven dan minder vaak bij het onderzoek te worden ingezet. "Veel kinderporno bestaat immers uit hergebruikt fotomateriaal", weet Kolkman. Nederland telt 25 regionale politiekorpsen. Zij beschikken ieder over een BDR dat wordt bijgestaan door één van de zeven BDE’s. Daarnaast is er het landelijk opererende Korps Landelijke Politiediensten dat over eigen ICTdeskundigen beschikt en dat via het Hacking Emergency Response Team (HERT) kan beschikken over versterking vanuit de BDE’s. HERT beschermt de kwetsbaarheid van de nationale infrastructuur voor aanvallen van buitenaf en wordt ingezet bij bedreiging van energievoorziening, financieel verkeer, telecommunicatie en bij gijzelingszaken. De computerdeskundigen van het Nederlands Forensisch Instituut schieten te hulp bij zeer complexe zaken. Ook zorgen zij voor apparatuur en software die het zekerstellen van digitaal bewijsmateriaal vergemakkelijken. Taakhouders zijn rechercheurs die digitaal speuren als nevenfunctie hebben. "In de praktijk komt het erop neer dat zij aan digitaal rechercheren helemaal niet toekomen", zegt Eric Loermans. Digitaal rechercheren is volgens Loermans niet iets dat je er als speurder even bijdoet. Het is arbeidsintensief werk en de bijscholing vergt veel tijd. Hij hoopt dan ook dat de politiek en de politietop het belang van meer goed geschoolde en geëquipeerde digitale rechercheurs beter zullen onderkennen. Die mensen zijn nu immers te vinden op de arbeidsmarkt. De neergang in de ICT industrie blijkt een zegen voor de Bureaus Digitale Expertise. "Twee jaar geleden konden we geen ICT’er aanstellen in schaal 10, de salarisschaal tot 50.000 euro. Laatst kwamen er 65 reacties op een advertentie voor zo’n vacature. Daar zaten veel overgekwalificeerden bij", zegt Kolkman. Die zijn welkom bij hem want het digitale recherchewerk wordt immers steeds ingewikkelder. "In de beginjaren van het BDE kenden we nog generalisten die verschillende besturingssystemen beheersten. Nu is het ondenkbaar dat een rechercheur drie besturingssystemen tot in de finesses beheerst. Kijk alleen maar naar wat er met Windows gebeurt."