ICT-vrouwen krijgen lager loon voor gelijk werk
En het gáát beter met de beloning van medewerkers. Niet alleen in de ICT-sector, maar in bijna alle sectoren. Een andere vraag is of de beloning voor alle medewerkers wel gelijk is? Worden mannen en vrouwen eigenlijk wel gelijk betaald? Het beginsel van de gelijke beloning van mannelijke en vrouwelijke werknemers voor "werk van gelijke waarde", werd in 1948 ingeschreven in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. Niettemin blijven er, ondanks alle juridische instrumenten, nog steeds aanzienlijke en hardnekkige beloningsverschillen bestaan tussen mannen en vrouwen. Het is niet altijd eenvoudig om deze verschillen met harde cijfers aan te tonen, maar als we naar de beloning in de totale "wereld" om ons heen kijken, zijn er voldoende indirecte statistische gegevens voorhanden die duiden op het bestaan van een "loonkloof". De massale toetreding van vrouwen op de arbeidsmarkt en de mate waarin mannen zich tegenwoordig met het huishouden bemoeien, heeft hier niet direct een positieve invloed op gehad. Echter, beloningsverschillen bestaan overal en zijn niet per se een teken van discriminatie van vrouwen. Lonen verschillen bijvoorbeeld per sector, functie en bedrijf. Over het algemeen is een deel van het beloningsverschil dus wel te verklaren. Vrouwen werken vaker in lagere functies en vaker in een sector met lagere salarissen (zorg, onderwijs, etc.) Ook stoppen ze soms voor een bepaalde tijd met werken om voor de kinderen te zorgen en werken ze vaker in deeltijd en hebben ze zo nou eenmaal minder mogelijkheden om door te stromen naar hogere functies. In het bedrijfsleven neemt het verschil in beloning sterk toe naarmate de functie hoger wordt. Vrouwen met een hoge functie verdienen ruim 30 procent minder dan hun mannelijke collega’s op hetzelfde functieniveau. De verschillen in beloning laten zich voor een deel verklaren doordat veel vrouwen in deeltijd werken en minder vaak een managersfunctie hebben. Zo zijn er forse beloningsverschillen tussen voltijders en deeltijders te constateren. Al is het wettelijk verboden om hiertussen onderscheid te maken, vaak verdienen deeltijders bruto per uur minder. Onkostenvergoedingen, toeslagen, kosten in de bijdrage voor lease-auto’s, etc. worden dan vaak niet toegekend. Een ander element voor een eventueel onderscheid tussen mannen en vrouwen zijn de zogeheten human-capital factoren, zoals opleidingsniveau, ervaring, etc. Onderzoek heeft aangetoond dat deze factoren slechts een beperkt deel van het beloningsverschil kunnen verklaren. Vrouwen die wel voltijds werken, zijn veelal jong en vallen daardoor in een lagere loonschaal. Bovendien komen herintreders, na onderbreking van het arbeidsverleden, vaak in lagere loonschalen binnen organisaties weer binnen. Zoals aangegeven blijkt uit onderzoek dat mannen vaker een managementfunctie bekleden dan vrouwen. In Nederland mag ruim 15 procent van de mannen zich "manager noemen. Daarmee heeft ons land, op het Verenigd Koninkrijk na, de hoogste "managersdichtheid". Van de Nederlandse vrouwen heeft slechts 7 procent een managementfunctie. In kleine bedrijven zijn de verschillen minder groot. Parttime werken en loopbaanonderbreking zijn dus de grootste boosdoeners. Maar ook als rekening wordt gehouden met dit soort factoren blijft er een onverklaarbaar beloningsverschil van circa 5 procent in het bedrijfsleven en circa 3 procent bij de overheid. De jaarlijkse algemene salarisenquête van Berenschot (2004/2005) laat echter ook een positief beeld zien, zeker in de zakelijke dienstverleningssector. Voor de ruim honderd functies die in deze enquête jaarlijks worden uitgevraagd, gaan de genoemde beloningsverschillen niet op. Het gaat hierbij om functies zoals de Directeur Marketing, Treasurer, Jurist, Medewerker PR, Organisatieadviseur, Marketingassistent, etc. in deze sector. Voor sommige van deze functies geldt wel dat het typische "vrouwen-functies" zijn. Zo zijn juristen en PR-medewerkers voor meer dan de helft vertegenwoordigd door vrouwen en geldt voor de Treasurer dat dit beroep voor maar liefst voor "driekwart" wordt uitgeoefend door vrouwen. Maar hoe zit het nu in de ICT-sector. Da’s toch bij uitstek een mannenwereld!? Dat klopt. Slechts 4 procent van de ondervraagde vrouwen is Directeur en slechts 6 procent van de ondervraagde vrouwen mag zich Hoofd, Coördinator of Manager noemen. Überhaupt is het aandeel van vrouwelijke deelnemers aan de enquête slechts 6 procent. Interessant detail is wel het beloningsverschil tussen mannen en vrouwen in de top. Hier wordt al het voorgaande keihard onderuit gehaald. Vrouwen verdienen in hogere functies binnen de ICT-sector 5% meer dan hun mannelijke collega’s. Voor de niveaus daaronder echter verdienen vrouwen 10% minder dan hun mannelijke collega’s en gaat het "loonkloof"-verhaal weer helemaal op. Per saldo zijn de verschillen marginaal, dus laten we vooral bij het lezen van de uitkomsten niet vergeten overal "M/V" bij te zetten, te lezen en vooral te denken. Goed, vrouw of geen vrouw, man of geen man, het gemiddelde totale jaarsalaris is in de ICT-sector over de gehele linie het afgelopen jaar behoorlijk gestegen, met uitschieters zowel naar boven als naar beneden. Opvallend is dat het middenkader er goed op vooruit is gegaan; bijna twee keer zoveel als de echelons daarboven. Er is op dit moment meer behoefte is aan operationele managers, dan aan beleidsmakers. "Laat het beleid maken maar even zitten en laten we vooral doen waar we goed in zijn." Opmerkelijk is echter het fenomeen dat ruim 60% van de ondervraagden weinig verwacht van het komende jaar.( zie ook de pagina’s 16 en 17) Ze zijn al "blij" met een salarisverhoging van maximaal 2 %, zo blijkt uit onze enquete. Ze verwachten ook niet dat de lonen en tarieven van ICT-professionals flink zullen gaan stijgen. Slechts 13% is het met deze stelling eens en de overige staan hier neutraal of zelfs negatief tegenover. Ook de antwoorden op de vraag inzake het (nog steeds) aangespannen blijven van de, spreekwoordelijke, broekriem, ondersteunt deze gedachte. ICT’ers zijn wel bijzonder honkvast. Ruim 70% is het (enigszins) oneens met de gedachte om de ICT "scheppende" sector te verlaten en deze voor een ICT "gebruikende" te verruilen, bijvoorbeeld door voor een functie bij de (semie)overheid met vaste werktijden te kiezen. Ook het eigen ondernemerschap spreekt over het algemeen de gemiddelde ICT-er niet aan. Slechts 6% van de ondervraagden is van plan om (volledig of enigszins) dit jaar nog voor zich zelf te gaan beginnen, 75% wil dit absoluut niet. Kortom, de ICT sector is langzaam weer "on-the-road" en heeft, sowieso ten opzichte van andere sectoren, genoeg om naar uit te kijken. Belonings-technisch gaat het, ook al voorspelden veel ICT’ers dat niet, in ieder geval de goede kant op. Marsel in ‘t Veen is Managing Consultant bij Betenschot P en is jaarlijks betrokken bij de Salary Survey van de Automatisering Gids.