Sahafs snelheid

Nee, de verandering die internet is ons leven heeft gebracht is volgens mij veel beter te zien in het informele circuit, bijvoorbeeld in de snelheid waarmee humor vandaag de dag internationaal de ronde doet. Onlangs hebben we daar een mooi voorbeeld van gezien, met alle grappen over Mohammed Saïd al­Sahaf, de Iraakse minister van Informatie. Er zijn inmiddels diverse websites aan deze man gewijd, hij duikt op in allerlei cartoons en er circuleren tientallen fotomontages van Sahaf. (Eén voorbeeld: de minister voor Ground Zero in New York, met de tekst ‘Nee, nee, het is betonrot’.) Sahaf kon natuurlijk alleen zo populair worden omdat hij iets in ons raakt. Wat dat is, daar heb ik tot nu toe nog geen goede verklaring voor gelezen. NRC Handelsblad veronderstelde dat het een bevrijdende lach is, na alle spanning om de oorlog in Irak. Ik geloof dat niet. Misschien zijn er sinds het eind van de strijd nog Sahaf­grappen bijgekomen, maar zelf zat ik al zenuwachtig om die man te lachen toen het er nog naar uitzag dat de slag om Bagdad lang en bloedig zou worden. Wij lachen om die man omdat het in onze cultuur ongebruikelijk is om zo tegen beter weten in te liegen. Wij liegen natuurlijk ook, maar subtieler, minder flagrant. Wij zullen voor de camera niet gauw ontkennen dat een stad brandt als je op de achtergrond vlammen en rook kunt zien. Iemand die dat wel doet, verbaast of verbijstert ons. En hij werkt op de lachspieren. Het is een lach die voortkomt uit ongeloof, maar ook een beetje uit jaloezie. Zo zouden wij allemaal weleens willen liegen. Het is alsof je door je partner wordt betrapt terwijl je hevig met iemand anders staat te tongen, maar je voelt je niet beschaamd of betrapt, je zegt slechts zonder blikken of blozen en vol overtuiging: nee hoor, we stonden alleen even te kletsen. Het heeft natuurlijk ook iets kinderlijks. Kinderen kunnen met dropranden om hun mond beweren dat ze geen snoep hebben gepikt, maar een ongeschreven regel in onze cultuur zegt dat je dat als volwassene niet meer doet. Als alles erop wijst dat je liegt, dan geef je dat toe en het liefst een beetje deemoedig. Ondertussen razen de Sahaf­grappen over internet. In het kielzog van Sahafs ongekende succes is er een woord in opkomst dat van zijn naam is afgeleid: sahafisme. In Taalpost, een digitale nieuwsbrief van het genootschap Onze Taal en uitgeverij Van Dale, werd dit onlangs uitgeroepen tot het neologisme van de week, met als definitie: ‘Het verkondigen van een aperte leugen met een zodanige overtuigingskracht dat de toehoorder of lezer wel gedwongen is zich af te vragen of de leugenaar zijn verstand verloren heeft of dat hij zelf gek geworden is’. Vaak leidt snelheid tot vergankelijkheid, maar dit nieuwe woord voorspel ik een zonnige toekomst. Reacties en aanvullingen naar e.sanders@wkths.nl.