Server based computing perst IT-infrastructuur in een keurslijf

Nico Baaijens Server Based Computing (SBC) is niet nieuw. Het concept is al zeker dertig jaar oud; het heeft zijn wortels in de mainframe-omgevingen van weleer. De laatste tijd lijkt het concept een wedergeboorte door te maken. Deels omdat de leveranciers de trom roeren, overigens. Aanbieders als Citrix, dat de term Server Based Computing gelanceerd heeft, CDG en Compaq komen superlatieven te kort om de vele voordelen te benadrukken. Applicaties worden in het SBC-concept centraal op de servers beheerd. De medewerkes van het bedrijf krijgen zogeheten thin clients ter beschikking. Daarop wordt standaard een minimum aan locale functionaliteit geboden, zodat over de netwerklijn in principe alleen beeldscherminformatie, toetsaanslagen en muisklikken gaan. Complicaties op de werkplekken doordat medewerkers zelf software installeren, worden daarmee voorkomen. Desgewenst kunnen op de afdelingen applicatiebeheerders worden aangesteld die in overleg met de centrale systeembeheerder extra functionaliteit en bandbreedte onder bepaalde gebruikers verdelen. Op deze manier wordt orde op zaken gesteld in een IT-omgeving die door de erfenis uit het verleden en de later toegevoegde decentrale client/server-omgeving richting wildgroei en onbeheerbaarheid opgaat, stellen de protagonisten. De meeste bedrijven die het concept al toepassen, delen het enthousiasme van de leveranciers, in ieder geval op hoofdlijnen. Maar zij plaatsen kritische kanttekeningen bij de praktische invulling. Met name zelf ontwikkelde applicaties laten zich soms moeilijk in de SBC-omgeving inpassen en kunnen het kostbare implementatietraject danig doen uitlopen. Dat laatste heeft autoleasebedrijf Arma bv ervaren. Arma is een snel groeiend autoleasebedrijf met de hoofdvestiging in Nieuwegein en vestigingen in België, Luxemburg en het Verenigd Koninkrijk. In het verzorgingsgebied beheert het bedrijf meer dan achttienduizend personen- en bestelauto’s. “In 1989 kwamen we uit de Digital VMS-omgeving met domme terminals”, aldus directeur Automatisering van Arma Bart van Weele. “Dat was een overzichtelijke maar snel verouderende situatie die niet te handhaven was. Met de groei van het bedrijf werden nieuwe eisen aan beschikbaarheid, performance en betrouwbaarheid gesteld. Het ging toen de richting van de pc-netwerken op, met een steeds zwaarder wordende beheerlast.” Bij Arma doet de automatiseringsafdeling in principe alles zelf: van softwareontwikkeling tot en met technisch beheer. De primaire taak is het ontwikkelen van Oracle-applicaties voor een grensoverschrijdende en administratie-intensieve organisatie. Het beheren van hardware is altijd als een bijkomstigheid beschouwd. Maar met de groei van de organisatie en de komst van meer werkstations werd applicatie- en werkplekbeheer steeds kostbaarder en tijdrovender. Eenvoud Ruim drie jaar geleden viel het besluit om op Server Based Computing over te gaan vanwege de beheervoordelen en vanuit een verlangen om iets van de eenvoud en overzichtelijkheid uit het VAX-tijdperk terug te krijgen. Toen viel ook het besluit om alle pc’s de deur uit te doen en over te gaan op thin clients. “We hebben de servers op de hoofdvestiging in Nieuwegein geconcentreerd die de honderdvijftig eindgebruikers een transparante toegang verlenen”, aldus Van Weele. “In de nevenvestigingen staan thin clients in een Wide Area Network van huurlijnen. Ze worden op basis van serverbeschikbaarheid ingelogd. In deze gecentraliseerde opstelling verschaft SBC de eenduidige en stabiele werkomgeving met een hoge beschikbaarheid die we in het Digital-tijdperk gewend waren.” Van Weele vindt dat SBC het voordeel heeft dat werkplekken met maatgesneden Windows-werkomgevingen snel kunnen worden uitgerold. Een ‘groot beheergemak’ in een groeiend bedrijf met veel verhuizingen en in het creëren van nieuwe afdelingen. Verplaatsen van apparatuur is niet meer nodig omdat de volledige desktops overal beschikbaar zijn. Een nieuwe werkplek is snel gerealiseerd. “We houden altijd thin client-werkplekken op voorraad.” Beveiliging is een tweede voordeel. Virussen kunnen onder het SBC-regime niet tot het systeem doordringen, ook niet vanaf laptops die dagelijks kwetsbaar zijn voor viezigheid uit de buitenwereld. Laptops zijn bepaald geen ‘thin clients’, geeft Van Weele toe, maar eenmaal ingelogd op het netwerk worden ze wel tot dat niveau gedegradeerd. Hoe ‘thick’ laptops ook mogen zijn of worden, in de SBC-omgeving hebben ze niets meer in te brengen dan de functionaliteit op het beveiligingsniveau die hun zijn toebedeeld. “Het maakt niet uit hoe dun of dik een client in wezen is. In het netwerk wordt zijn werkelijke omvang door de beheerder van de Citrix-server bepaald. De thin client die we als standaard werkplek installeren, geeft iedere monnik dezelfde kap. Geen gezeur meer zoals destijds als iemand op een afdeling een nieuwe pc kreeg met alles d’r op en d’r an en de ander ging mopperen dat hij met een oud lijk moest werken.” Kostbaar SBC kent niet alléén voordelen. Van Weele noemt de bedrijfsbrede implementatie van SBC tijdrovend en tegen de achtergrond van de uurtarieven van de specialisten tamelijk kostbaar. Ook de bekende 80/20- regel doet bij de SBC-implementatie – in nadelige zin – opgeld. “Bij de implementatie wordt de eerste 80 procent van de standaardtoepassingen vrij snel gerealiseerd, maar de resterende 20 procent van zelf ontwikkelde applicatiemodules verbergt de adders onder het gras. Het is vaak erg moeilijk, kostbaar en tijdrovend om voor die uitzonderingen bevredigende oplossingen te vinden.” Als voorbeeld van zo’n uitzondering noemt Van Weele modules in de software voor de communicatie met externe leveranciers. In de implementatiefase blijkt het vaak heel lastig om dit soort specifieke bedrijfstoepassingen in de SBC- omgeving aan ’t draaien te krijgen. “Dat geldt nu ook weer bij de migratie naar de nieuwste XP-versie van Citrix. Dat geeft nogal wat vervelende problemen die niet snel zijn op te lossen, maar het eind van de tunnel komt inmiddels in zicht. Het zijn gelukkig slechts randproblemen die de primaire processen niet nadelig beïnvloeden.” Het is overigens niet de eerste keer dat bedrijven die het concept toepassen, met een ingrijpende wijziging worden geconfronteerd. Aanvankelijk bood Citrix de WinFrame-omgeving aan als technologische basis van server based computing voor de Windows-werkomgevingen. Toen Microsoft Windows NT4 en MS Terminal Services op de markt bracht, werd WinFrame overbodig. Citrix reageerde daarop met de ontwikkeling van MetaFrame als ‘de’ beheersoplossing bovenop Terminal Services. Met MetaFrame wordt in zekere zin de oude situatie van mainframes en domme terminals geherintroduceerd. Of de introductie van.Net Server tot vergelijkbare veranderingen leidt, is niet te overzien. Maar veranderingen die Microsoft aanbrengt in zijn Windows-varianten, kunnen wel degelijk gevolgen krijgen. Mede door dit soort complicaties is SBC implementeren specialistisch, duur en tijdrovend, constateert Van Weele, maar hij ziet dat als een kostenpost die later in het operationele gebruik en beheer wordt terugverdiend. “Een gedegen SBC-implementatie is een ingreep die valt of staat met de deskundigheid van de specialisten die het voortraject begeleiden en de verantwoordelijkheid voor de implementatie nemen”, benadrukt ook Pierre Kleine Schaars, directeur Services van CDG in Zoetermeer. “Mislukte of half gelukte implementaties komen voor als een opdrachtgever vindt dat bijvoorbeeld een reseller een SBC-implementatie er ‘veel goedkoper nog wel bij kan doen’. Dat moet echt aan ervaren specialisten worden overgelaten en daar hangt inderdaad een flinke prijskaart aan. Bij het schoonmaakbedrijf Asito met 120 vestigingen op zestig locaties en zo’n vijfhonderd werkplekken (thin clients) waren twee van mijn specialisten zes weken lang à raison van 165 euro per uur in de weer.” Dinand Diele, hoofd ICT bij Asito, onderschrijft de woorden van Kleine Schaars: “Het is ons duidelijk geworden hoe belangrijk het is dat je mensen inschakelt die precies de juiste kennis hebben van de manier waarop je zo’n project uitrolt.”