Tele-gezondheidszorg kenmerkt zich als cottage-industrie

Samuel Gutman is een bevlogen man. Als ‘Emergency Room’-specialist in een ziekenhuis in Vancouver frustreert het hem mateloos dat hij veel patiënten lang in het ziekenhuis moet opnemen omdat een escalatie in hun aandoening niet tijdig wordt opgemerkt. Het gaat vooral om chronisch zieken. “Uit onderzoek blijkt dat 67 procent van de patiënten hun medicatie niet volgens voorschrift inneemt. Als dat tot een acuut probleem leidt, is er nog niet zoveel aan de hand. Dan geeft het lichaam direct een waarschuwing. Bij veel chronische aandoeningen blijkt het effect van slordig ‘slik’-gedrag pas na verloop van tijd, soms pas na jaren. Het herstel van de schade is dan een langdurig proces, zo niet onmogelijk” Hij illustreert zijn ergernis aan de hand van patiënten met een hartritme-aandoening. Doordat het hart niet voldoende pompt gaat het lichaam vocht ophopen, voornamelijk in de longen. De patiënt krijgt het na verloop van tijd benauwd en komt in het ziekenhuis. Daar lossen de artsen het acute probleem op en kunnen in in de meeste gevallen met een opname van een paar dagen een medicatie voorschrijven die herhaling van stoornissen kan voorkomen. “Vervolgens stappen ze naar buiten en is er niemand die meer op ze let”, foetert Gutman op de huidige medische zorg. “Wat is het gevolg: Ze vergeten een paar pillen of nemen ze niet op het juiste moment op de dag in. Na een paar weken begint de benauwdheid weer en na een maand of twee heb ik ze weer in de ER met volgelopen longen. Dan volgt weer vijf of tien dagen opname en een nieuwe instelling van de medicatie. Dat is vervelend voor de patiënt, kost de maatschappij handenvol met geld en doet een aanslag op de beperkte beschikbaarheid van ER-capaciteit en ziekenhuisbedden.” Gutman gaf zijn carrière als specialist en als docent aan de medische faculteit van de Universiteit van British Columbia grotendeels op om dit probleem bij de kop te pakken. “Ik wil mensen helpen, maar ik wil niet dweilen met de kraan open”, beargumenteert hij zijn drastische stap. Samen met informatiespecialist Dion Bedard richt hij het bedrijf Carevoyance op. De huidige draadloze communicatietechniek kan de patiënten prima te hulp schieten, redeneerden ze. Met een toepassing op de ‘Blackberry’, een PDA-achtige handcomputertje dat permanent in verbinding staat met een centrale server, krijgt de patiënt automatisch een seintje wanneer een medicijn moet worden ingenomen. In het geval van de hartritmestoornis vraagt het apparaatje ook eens per dag zijn gewicht in te voeren. “De vochtophoping leidt tot een snelle gewichtstoename. Merkt de software op de server dat de patiënt in twee dagen twee kilo zwaarder wordt, gaat een bericht naar de behandelend arts. Die belt de patiënt op en vraagt hoe het gaat. Eventueel kan de medicatie wat aangepast worden, maar er kan ook gewoon iets in het levenspatroon van de patiënt zijn veranderd. In ieder geval wordt escalatie van het probleem voorkomen.” De server zet de gegevens van de patiënt op een beveiligde pagina op Internet waar alleen de betrokkene zelf en zijn medisch specialisten toegang toe hebben. Helemaal aan de andere kant van Canada, in Halifax, Nova Scotia, heeft David Zitner, directeur medische informatica van de medische faculteit van de Dalhousie University, nog nooit gehoord van Carvoyance. Na wat uitleg over de initiatieven waar Gutman al enige jaren aan werkt, zegt hij nuchter dat iets dergelijks al dagelijkse praktijk is rond Halifax. Het bedrijf Metaworks Inc. uit de stad levert vergelijkbare diensten maar met een Palm-handcomputer in plaats van de Blackberry. Die applicatie is weliswaar iets minder geavanceerd dan die van Carevoyance omdat de patiënt niet moet vergeten de Palm in zijn ‘cradle’ te zetten voor de uitwisseling van gegevens. Zitner denkt dat het slechts een kwestie van tijd zal zijn voor dat ook Metaworks voor een ‘vaste’ draadloze verbinding zorgt met de server. Hij verbaast zich niet over het feit dat op twee willekeurig gekozen plekken vergelijkbare applicaties voor de gezondheidszorg worden gebouwd. “Waarschijnlijk zijn er nog veel meer te vinden in Canada en in de rest van de wereld. Toepassing van ICT in de gezondheidszorg verschilt sterk van die in bijvoorbeeld de bankensector. Wil je daar een toepassing bedenken dan moet die gelijk aan wereldwijde standaarden voldoen. De gezondheidszorg is meer een ‘cottage’-industrie waar een groot aantal kleine bedrijfjes op niches in de lokale markt springen.” Wat Zitner betreft is dat ook geen probleem. De gezondheidszorg is welhaast per definitie een lokale of regionale aangelegenheid met maar zeer weinig bindingen die zich tot federaal niveau uitstrekken. “Daarom is het ook veel makkelijker om in kleine kring iets te ontwikkelen. Het is wel belangrijk dat op federaal niveau kennisuitwisseling op gang wordt gebracht zodat partijen in verschillende delen van het land kunnen leren van elkaars ervaringen”, stelt Zitner. “Daarbij moeten we er echter voor waken dat we in een poging tot standaarden te komen, de innovatieve krachten niet in de kiem te smoren.” Arthur van Buitenen, senior programmamanager telezorg bij lobbyclub Electronic-highway Platform Nederland (EPN) beaamt de conclusies van Zitner. Juist omdat de ontwikkelingen zich heel lokaal afspelen, bestaat er weinig overzicht over welke initiatieven, waar worden genomen. Hij beheert zelf een database op de EPN-website die als doel heeft de ervaringen uit de verschillende projecten in Nederland te bundelen. De database bevat nu zo’n veertig projecten. Van Buitenen refereert voor een schatting van het totaal aantal telezorginitiatieven in Nederland naar een uitspraak van professor Theo de Vries van de Technische Universiteit Twente die het over zo’n tweehonderd projecten had. Van Buitenen toont zich niet ontevreden over de kwaliteit van de Nederlandse projecten die hij kent. “Wij hebben nogal de neiging naar het buitenland te kijken. Het zou echter best goed zijn als het ministerie van OCW eens wat buitenlandse delegaties hierheen haalt om te bekijken wat wij doen.” Een project van het Children’s and Women’s Health Centre of British Columbia waarin videoconsultatie een belangrijke rol speelt bij het oplossen van problemen rond geboorten en opvoeding in afgelegen gebieden in de provincie, pareert hij gelijk met een project op de Waddeneilanden. Artsen kunnen daar bij oogproblemen zelf irisscans maken en de plaatjes online bespreken met oogspecialisten op het vaste land. Volgens Van Buitenen moet de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen een belangrijke rol spelen in het kennisuitwisseling van de telezorgprojecten en niet zoals nu de drijvende kracht laten uitgaan van de ziektekostenverzekeraars. Bovendien moet de overheid zich inzetten om te voorkomen dat verouderde wetgeving samenwerking tussen verschillende instanties in de zorg in de weg staat. Met name de thuiszorg kan sterk verbeteren door met de inzet van ICT virtuele zorgteams samen te stellen uit wijkverpleging, ziekenhuizen, huisartsen en fysiotherapeuten, verwacht Van Buitenen. De integratie van de werkzaamheden ligt nu moeilijk omdat de ene partij uit de AWBZ moet worden betaald en de andere weer bij de ziektekostenverzekeraars moet aankloppen. Voor Van Buitenen staat als een paal boven water dat de toepassing van ICT een grote verandering in de gezondheidszorg teweeg brengt. “Een eeuw geleden ging je pas naar de dokter als je merkte dat er iets echt fout was. Inmiddels gaan mensen al als ze iets niet lekker zit. Door telezorg kun je straks steeds meer preventief ingrijpen.” Die ontwikkeling is hard nodig, stelt hij. Door de demografische ontwikkeling krijgt de maatschappij in toenemende mate te maken met chronisch zieken. “Dan wordt preventie steeds belangrijker. We kunnen anders de stroom straks niet meer aan.”