Telemedicine loopt stuk op financiële problemen
Dat geeft onvoldoende continuïteit. De meeste projecten zullen dan ook doodlopen op financiële problemen, verwacht de hoogleraar Toekomststudies Zorg. “Er wordt nauwelijks gekeken naar exploitatie op langere termijn. Ook zoekt men geen vervolgfinanciering bij bijvoorbeeld zorgverzekeraars. Dan houdt het gauw op.” De Vries is voorzitter van het Nederlandse Instituut voor Telemedicine (Nitel). Hij hanteert een ruime definitie van telemedicine: alle medische gegevens rond behandeling en diagnose die via telecommunicatie worden uitgewisseld. “Dus ook de elektronische overdracht van patiëntgegevens, niet alleen telecare en telemonitoring. Medische technologie zal de grootste impact hebben op de gezondheidszorg. Denk aan medische apparatuur boordevol software, plus de informatiesystemen en telemedicine.” Enthousiast De techniek is bijna nooit het struikelblok, meent De Vries. “Men is enthousiast en kijkt niet verder vooruit dan drie jaar. Voor organisatie en human engineering bestaat vaak te weinig aandacht. Beleidsmakers, technici en andere bobo’s maken de plannen. Hoe vaak zie je nu artsen op die symposia? Te vaak stokt de implementatie van projecten: artsen moeten bovenmatig veel werk verrichten om elektronische dossiers in de lucht te krijgen. Je moet artsen en verpleegkundigen duidelijke baten bieden, anders haakt men af.” Bijna elk ICT-project in de zorgsector zal in eerste instantie kostenverhogend werken, zegt De Vries. “Die bereidheid neemt af als blijkt dat de wachtlijsten of kosten helemaal niet afnemen. Je moet veel duidelijker maken welke opbrengsten er zijn. Elke ICT-investering moet op den duur betaald worden uit de reguliere zorg, niet uit bijzondere fondsen.” ICT moet in de zorgsector vooral worden ingezet om arbeid te vervangen, stelt de Twentse hoogleraar. “We zitten op een demografische tijdbom. De verhouding tussen het aantal werkenden, 60-plussers en 85-plussers gaat drastisch veranderen. In 2010 zijn die twee laatste groepen met een kwart toegenomen. Vijf jaar later is die trend nog sterker. De vraag naar zorg neemt toe. Tegelijk neemt het aanbod aan artsen en verpleegkundigen af of stabiliseert. Daar ontstaat een ernstig probleem.” Juist dan moet ICT worden ingezet, argumenteert De Vries. “De arbeidsmarkt is straks niet in staat om voldoende personeel te leveren.” De hoogleraar pleit fel voor medische ‘technology assessment’, een kosten/baten-analyse van ICT- projecten. “Bij geneesmiddelen bestaat zo’n traditie al veel langer. Dat moet ook bij telemedicine.” Hij citeert Amerikaans onderzoek, waaruit blijkt dat van duizend publicaties over zorg-ICT slechts een tiental ingaat op kosteneffectiviteit. De Vries verwijst naar onderzoek van Kaiser Permanente, een zorgverzekeraar in de VS met negen miljoen verzekerden, die tegelijk 360 ziekenhuizen omvat en duizenden artsen in loondienst heeft. “Kaiser Permanente verving met veel succes bezoeken in de thuiszorg door bezoeken per video. De patiëntentevredenheid bleek goed tot zeer goed.” Volgens de Vries zullen de uitgaven voor zorg-ICT het komende decennium fors stijgen: “Met zo’n 15 procent per jaar de komende tien jaar, tot in 2010 zo’n 5 tot 7 procent van het totale budget. Dat betekent voor Nederland straks op jaarbasis een besteding van 6 miljard gulden.” Hij vergelijkt zorg-ICT met andere technische ontwikkelingen in de zorg, zoals nieuwe medicijnen, moleculaire geneeskunde en nieuwe diagnostische technieken, zoals inslikbare camera’s. E-health De Vries wijst op de toegenomen koopkracht van veel ouderen. “Dat wordt ook de tweede factor van grote betekenis. 60-Plussers worden straks goed geïnformeerde, energieke en zelfbewuste e-healthconsumenten. In snel tempo gebruiken die straks online-informatie en online-diagnose. De VS lopen daarbij nu nog voorop. De zorgconsument verandert radicaal. Die groep geeft de aanzet tot verandering van de gezondheidszorg.” De hoogleraar wijst erop dat de patiënt via internet op zeer grote schaal geavanceerde e-health- producten ter beschikking zal krijgen. Online-software voor zelfdiagnose staat nog in de kinderschoenen, erkent De Vries. “Maar die wordt in snel tempo volwassen. Ook krijg je binnen vier jaar kennissystemen die aan chips zijn gekoppeld. Je steekt je vinger in een houder, een drupje bloed wordt geanalyseerd en de software geeft de meest waarschijnlijke diagnoses. In nanotechnologie gespecialiseerde Nederlandse instituten kunnen dat nu al maken. Internet wordt daarbij het verkoopkanaal. Over enkele jaren komt de patiënt met heel andere vragen naar de arts.” De gevolgen van dat medisch consumentisme kan niemand overzien, zegt De Vries. “De beter geïnformeerde patiënt geeft een opwaartse druk om de kwaliteit van medisch handelen te verbeteren. De moderne zorgconsument wil snel bediend worden. Dat verhoogt de vraag naar zorg, vooral zelfzorg. De patiënt zal een versnelde invoering van up-to-datetechnologie eisen. In die context wordt een kwaliteitsgarantie voor medische informatie en diensten via internet broodnodig. Daar ligt een taak voor overheid en zorgverzekeraars. Men zal snel moeten komen met certificering van diensten op internet.” Professor Theo de Vries, voorzitter van het Nederlandse Instituut voor Telemedicine : “We zitten op een demografische tijdbom, juist dan moet ICT worden ingezet.” foto: anp/arno massee