Open source blijft goed voor een pittig debat

Aanleiding voor het programma is dat scholen in belangrijke mate afhankelijk zijn van software die door slechts enkele leveranciers wordt aangeboden, en dat gegevens moeilijk uitwisselbaar zijn. Dit gaat ten koste van keuzevrijheid en kost de leerkracht tijd. Onderzoek van TNS/Nipo laat zien dat bij meer dan 77 procent van de scholen behoefte is aan informatie over OSS. Volgens Szabo 'komt OSS voort uit een negatief sentiment tegen grote leveranciers'. Vaker wordt voor OSS gekozen omdat dit voor specifieke applicaties veiliger, betrouwbaarder en stabieler is. OSS vermindert daarnaast afhankelijkheid van de leveranciers. Overigens leveren veel grote leveranciers ook OSS. "OSS moet zich eerst bewijzen", schrijft Szabo. Het gebruik van OSS als een begrip kan verwarrend werken. Er zijn tienduizenden softwarepakketten met een open-sourcelicentie. Verschillende hiervan hebben zich in ruime mate bewezen. Denk aan Linux, FreeBSD of de Apache-webserver. Zowel het Amerikaanse Department Of Defense als de Nederlandse Defensie Telematica Organisatie gebruikt deze software juist vanwege zijn betrouwbaarheid en veiligheid. Szabo: "De Kamer is nooit akkoord gegaan met een voortvarende uitrol van OSS." De keuze voor software ligt bij de scholen en ICT-beheerorganisaties zelf."OSS is niet volwassen qua kosten, veiligheid, aansprakelijkheid en ondersteuning." Inmiddels kunnen veel partijen de veiligheid, aansprakelijkheid en ondersteuning verzorgen: HP, IBM, Novell, Bull, PinkRoccade, CA, SUN, Syntegra, et cetera. De kosten van OSS zijn veelvuldig onderzocht, waaruit blijkt dat OSS minimaal vergelijkbaar is. "De overheid is geen experimenteercentrum", vindt Szabo.Gezien het bovenstaande is het inzetten van OSS zeker geen experiment. Het is eerder de vraag of de overheid het naar de belastingbetaler toe kan verantwoorden wanneer bij investeringsbeslissingen OSS niet in de afweging meegenomen wordt. Stichting Ict op School en Stichting Kennisnet Open source is onderwerp van stemmingmakerij, doorgaans gecommuniceerd via oneliners en daar ageert VVD'er Zsolt Szabo terecht tegen. Hij pleit voor realiteitszin, voor verstand boven emotie.De realiteit is dat de drang naar OSS bij de overheid innovatie en ontwikkeling van een digitale overheid in de weg zit. Innovatie kost geld en vergt voorinvesteringen. De overheid ziet dat niet als zijn rol, dus moet de publieke sector het doen. En dat de private sector wel degelijk in staat is goede oplossingen te ontwikkelen voor de digitale overheid, staat mijns inziens buiten discussie. Voorstanders van OSS stellen dat ondernemerschap op dat gebied goed mogelijk is. Zij stellen dat de weggevallen licentiekosten worden goedgemaakt door een verschuiving van opbrengsten naar advies, implementatie en support. Maar die redenatie gaat voorbij aan de belangrijkste actuele trend in ICT: radicale kostenreductie voor afnemers. ICT-leveranciers zoeken naarstig naar innovatieve wegen om de kosten voor implementatie en support drastisch te verlagen. Niet met 10, maar met 50 tot 60 procent. We werken aan variabilisering van kosten, aan het delen van infrastructuur, applicaties en support, aan het transformeren van ICT tot een nutsvoorziening. Dat is trendbreuk in kosten door innovatie. Met aan het eind van de rit een gezonde marge. Niet bovenmatig, wel duurzaam. Als die marge niet uit implementatie en support komt, moet het dus wel uit inkomsten voor de oplossing komen, al dan niet 'verstopt' in een bedrag per maand of per gebruiker. Zonder deze marge uit de productomzet zal zo'n trendbreuk niet plaatsvinden en blijft de publieke sector hangen in een wereld van maatwerkoplossingen en te ruime externe consultancybudgetten. Open source is een optie voor die elementen uit de informatie-architectuur die we als commodity aanduiden, die achter in hun levenscyclus zitten en waar trendbreuken onwaarschijnlijk zijn. In innovatieve gebieden als digitalisering van de communicatie met de burger, zou de overheid veel terughoudender moeten zijn met het prediken van 'open source, tenzij...' en wellicht de suggestie van Szabo moeten opvolgen. Han Dieperink Han Dieperink is lid van de hoofddirectie van Inter Access. Het pleidooi van VVD-fractielid Szabo voor het in de ijskast zetten van het gebruik van OSS snijdt tot op zekere hoogte hout, maar hij trekt de verkeerde conclusies. Szabo constateert bij sommige overheden een negatieve houding ten opzichte van grote leveranciers. Deze overheden zouden vanuit dit sentiment een voorkeur hebben ontwikkeld voor OSS. OSS-fetisjisme houdt bepaalde risico's in, omdat mogelijk voorbij wordt gegaan aan betere oplossingen. Ook wij vinden dat OSS een middel vormt en geen doel op zich. Sterker, wij zijn van mening dat de discussie open versus closed totaal irrelevant is. Een gebruiker van OSS merkt niets van de licentievorm waaronder deze verspreid wordt. De vraag is of dit ertoe doet wanneer het product een kwalitatief goede oplossing biedt. Szabo stipt rond OSS zaken aan als kosten, veiligheid, aansprakelijkheid en ondersteuning. Helaas blijft het vaag hoe hij deze aspecten plaatst met betrekking tot OSS. Wij kennen veel overheidsorganisaties waar inzet van OSS als Linux en OpenOffice.org grote kostenvoordelen brachten. Veiligheid en ondersteuning van die producten zijn prima belegd. Wanneer men de software bestelt via commerci‘le partijen is in de aankoopvoorwaarden vaak ook de aansprakelijkheid wettelijk geregeld, identiek aan niet-OSS. Szabo stelt dat de overheid niet met belastinggeld zou moeten experimenteren met OSS. Hij lijkt hiermee niet ge•nformeerd te zijn over het veelvuldig gebruik van OSS door organisaties als Shell, Unilever, KPN, Euronext en de Rabobank. Deze zijn de overheid al ver voor. Hun positieve ervaringen heeft ze ertoe aangezet zelfs hun primaire processen te implementeren middels OSS. Omtrent volwassenheid van OSS lijkt Szabo een heel andere mening te hebben dan leveranciers als HP, IBM, Novell, SAP en Oracle, die gezamenlijk miljarden per jaar besteden aan de ontwikkeling van OSS. Dit zijn dezelfde bedrijven die ook gesloten oplossingen leveren, die Szabo impliciet wel volwassen noemt. Verder merken we op dat een keuze voor OSS prima aansluit bij de politieke wens van de VVD om de markteconomie te stimuleren. Tot slot, laat Szabo zichzelf niet sterk leiden door negatieve sentimenten omtrent OSS?Wij onderschrijven dat emotie geen deel moet uitmaken van een softwareselectieproces, maar vragen ons af of Szabo op korte termijn ook van plan is alle gesloten-softwareprojecten van OC&W in de ijskast te zetten. Wellicht dat hij ook serieus overweegt 'closed-source-fetisjisme' te onderzoeken en uit te bannen. Dit laatste komt namelijk eveneens veelvuldig voor in overheidsland. Jeroen van Disseldorp en Kasper van Beem Jeroen van Disseldorp en Kasper van Beem zijn beiden consultant bij Capgemini.Bijdragen in de rubriek Opinie staan los van de redactionele opvattingen van AG. De redactie behoudt zich het recht voor artikelen te redigeren en in te korten. Bijdragen voor de rubriek kunnen worden gestuurd aan: ag@wkths.nl onder vermelding van 'opinie'.