Europa is hard op weg naar nieuwe wetten voor recycling
De eerste richtlijn heeft betrekking op de verwerking van elektrische en elektronische apparatuur nadat deze met de vuilnisman is meegegeven. Richtlijn twee verbiedt het gebruik van bepaalde stoffen in elektronische apparatuur. Bij dat laatste gaat het vooral om de zware metalen lood en cadmium, die respectievelijk schadelijk kunnen zijn voor de hersenen en de nieren. De bestaande vijftien lidstaten moesten hun wetgeving op 13 augustus jongstleden hebben aangepast op de nieuwe richtlijnen, de nieuwkomers hebben twee jaar uitstel gekregen. Zware metalen De overheden realiseren zich wel dat niet alle metalen zomaar verboden kunnen worden. "Zware metalen zijn van essentieel belang voor elektronicaproducten. Het is vaak onrendabel om ze te vervangen door andere stoffen. Vandaar dat we beter de kringloop van zware metalen kunnen sluiten, zodat ze niet in het milieu terechtkomen", schreef de ‘programmacommissie Zware Metalen en Milieu’ van EZ al in 1999. De Europese bevolking produceert veel afval. Ongeveer tweederde wordt verbrand of gestort op een belt. Beide methoden vormen een gevaar voor het milieu. Vooral elektronische apparatuur bevat veel onderdelen die in de categorie schadelijke stoffen vallen. Goede wetgeving moet ervoor zorgen dat die schadelijke stoffen op de juiste manier worden verwerkt en niet in het milieu terechtkomen. Uit onderzoek van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (Oeso) is gebleken dat de hoeveelheid afval in de EU tussen 1990 en 1995 met 10 procent is gegroeid. In de periode 1995 tot 2020 rekent de Oeso op een verdere stijging van 45 procent en dat is teveel, vindt men. De afvalberg moet stukken kleiner, vooral door verdergaand hergebruik. Ons land heeft op 6 juli van dit jaar per koninklijk besluit maatregelen genomen, die ongeveer 90 procent van de Europese richtlijnen afdekken. Consumenten kunnen voortaan hun afgedankte elektronische apparatuur gratis inleveren bij gemeentelijke milieustations. Daarnaast zijn winkeliers verplicht om zonder kosten, oude TL’s en spaarlampen in te nemen wanneer nieuwe exemplaren worden gekocht. Dit was eerder al geregeld voor computers, koelkasten en tv’s. In nieuwe apparatuur moet het aandeel lood, kwik en cadmium sterk worden verminderd, vanaf 1 juli 2006 is het gebruik van deze materialen zelfs geheel verboden. Er wordt alleen een uitzondering gemaakt voor reserveonderdelen voor bestaande apparatuur. Het bevorderen van recycling is koren op de molen van het European Copper Institute, (ECI) een samenwerkingsverband van de grootste producenten van koper in de wereld. Bij terugwinnen van stoffen uit afgedankte elektronische apparatuur wordt meestal gedacht aan goud of zilver. Die stoffen komen maar mondjesmaat in de apparaten voor en zijn moeilijk terug te winnen. Koper is veel eenvoudiger uit de apparatuur te halen en er zit bovendien veel meer in. Uit een berekening van het ECI blijkt dat een mobiele telefoon wel 15 gram koper en legeringen van dat metaal bevat. Dat komt neer op een zevende van het totale gewicht. In een zend/ontvangstation voor mobiele telefonie zit zelfs 250 kilo koper. Bij een gemiddelde pc bestaat 3 procent van het totale gewicht uit koper. "Dat zijn dan vooral de kabels en de printplaten van het systeem", zegt Alain Helinckx, directeur van de afdeling kwaliteit en procesbeheer van Fujitsu Siemens. Net als enkele andere makers van computers, waaronder Philips, heeft Fujitsu Siemens een eigen recyclingcentrum. Dat is gevestigd in het Duitse Paderborn en het verwerkt alle afgeschreven apparatuur van Europese klanten van Fujitsu Siemens. Kwaliteitsbehoud Het terugwinnen van koper is goed te doen en het resultaat van het proces is een materiaal dat net zo goed te verwerken is als het oorspronkelijke metaal. "Er is geen verschil tussen gewoon koper en gerecycled koper dat ook wel wordt aangeduid als secundair koper", zegt een woordvoerder van het bedrijf Umicom in het Belgische Olen. Umicom is een metaalbedrijf dat al bijna een eeuw actief is en zich de laatste tijd meer en meer richt op het terugwinnen van metalen uit industrieel afval. Inmiddels is iets meer dan een derde van alle koper dat industrieel wordt toegepast afkomstig uit recycling. De nieuwe richtlijnen in Europa zullen ervoor zorgen dat dit percentage nog verder zal toenemen. Het koper dat in afgedankte telecommunicatie en ICT-apparaten zit, kan door een warmtebehandeling eenvoudig worden teruggewonnen. De kabels en printplaten waar het koper in zit worden voor dat doel in kleine stukjes gehakt. Door deze sterk te verhitten verbrandt het ongewenste materiaal en blijft het koper over. De temperatuur wordt opgevoerd tot iets boven het smeltpunt van koper (1083 graden celsius). Andere metalen zoals staal smelten pas bij een temperatuur van 1535 graden en komen dus niet in het vloeibare koper terecht. Het smeltproces levert koper op met een zuiverheid van 99,99 procent. Bij Umicom wordt het teruggewonnen koper na de warmtebehandeling door een raffinage-eenheid geleid, waarna het metaal ofwel in vormen wordt gegoten of direct wordt verwerkt tot draad. Naast koper houdt Umicom zich ook bezig met de terugwinning van materialen zoals germanium, nikkel en kobalt. Meer gewicht De Europese lidstaten streven ernaar om in het jaar 2006 per inwoner jaarlijks 4 kilo afgedankte elektronische apparaten in te zamelen. Dit is een absoluut minimum, dat ultimo 2008 naar boven zal worden bijgesteld. De praktijk moet dan uitwijzen welke hoeveelheid haalbaar is. Na 13 augustus volgend jaar is elke producent zelf verantwoordelijk voor de afvoer en verwerking van de door hem geleverde producten. Een en ander zal door de Europese Commissie worden gecontroleerd. Dan ook moet iedere lidstaat een werkend inzamelingssysteem voor elektronisch afval hebben. De nieuwe leden van de EU hebben een deadline van augustus 2007. Koper kan relatief eenvoudig worden teruggewonnen, door afvalmateriaal te verhitten tot iets boven het smeltpunt van koper. Materialen zoals plastic verbranden daarbij, andere metalen waaronder staal worden niet aangetast. Het resultaat is koper met een zuiverheid van 99,99 procent. foto’s: umicom