Privacywaakhond vreest grootschalige dataverzameling in jeugdzorg

Het wetsvoorstel moet mogelijk maken dat de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) gegevens kan inzamelen voor onderzoek naar de beschikbaarheid van jeugdzorg. De NZa kan volgens het voorstel onder meer gezondheidsgegevens en strafrechtelijke gegevens van jongeren en hun ouders opvragen bij gemeenten en hulpverlenende instanties.

Noodzaak ontbreekt

Met name die gezondheidsgegevens zijn heel privacygevoelig. Dit omdat het een grote impact kan hebben als een organisatie deze gegevens verwerkt. Voor het gebruik van deze informatie moet worden aangetoond waarom het noodzakelijk is. En dat ontbreekt in het wetsontwerp, stelt de AP. ‘Het is denkbaar dat de beschikbaarheid van jeugdzorg kan worden onderzocht op een manier die veel minder ingrijpend is. Bijvoorbeeld met steekproefsgewijs onderzoek, door te kijken naar de verdeling van wachttijden bij verschillende vormen van jeugdzorg of door nieuwe statistiek te ontwikkelen’, is te lezen in de brief aan demissionair staatssecretaris Maarten van Ooijen (VWS).

Alternatieven

Als minder ingrijpende methoden voorhanden zijn om hetzelfde doel te bereiken, mogen ingrijpender methoden niet worden toegepast, zo luidt het devies. De toelichting van de wet maakt echter niet duidelijk of alternatieven zijn overwogen en zo ja, waarom deze zijn verworpen. ‘Daarom schiet de onderbouwing van het wetsvoorstel tekort’, aldus de toezichthouder. Dat geldt overigens ook voor doorbreking van de geheimhoudingsplicht van jeugdhulpverleners.

Kwetsbaar

Dat terwijl er weinig gegevens zó persoonlijk zijn als informatie over je gezondheid of je eventuele contact met politie en justitie, zegt AP-vicevoorzitter Monique Verdier. Zij vindt het daarom ontzettend belangrijk dat er uiterst zorgvuldig met zulke gegevens wordt omgegaan. ‘Al helemaal als het gaat om gegevens van jongeren in de jeugdzorg’, waarschuwt Verdier. Zij bevinden zich immers vaak in uiterst kwetsbare posities. Bijvoorbeeld omdat ze mentale problemen hebben, thuis niet veilig zijn of hun leven weer proberen op te pakken na aanraking met justitie. ‘Als de overheid gegevens wil gebruiken van zulke jongeren’, vertelt Verdier, ‘zal de overheid heel goed moeten uitleggen waarom dat per se nodig is. Aan die uitleg schort het nu.’

Afbakenen

De gegevensbeschermingsautoriteit constateert dat het wetsontwerp evenmin duidelijk maakt om welke gezondheidsgegevens en strafrechtelijke gegevens het precies gaat. Terwijl dat wel moet, juist omdat ze een zeer privacygevoelig karakter hebben. Verdier: ‘Jongeren en hun ouders moeten weten waar zij aan toe zijn. Zij hebben daar recht op. Daarom moet het wetsvoorstel duidelijk afbakenen wélke gezondheidsgegevens en strafrechtelijke gegevens er worden gedeeld.’

Hervormingsagenda Jeugd

Het wetsvoorstel Verbetering beschikbaarheid jeugdzorg wordt gezien als een eerste stap in de uitwerking van de Hervormingsagenda Jeugd. Maar van een vliegende start is geen sprake. Eerder deze week kon het regeringsvoorstel al rekenen op kritiek van de Raad van State (RvS). Het adviesorgaan vindt dat het kabinet meer duidelijkheid moeten bieden over de reikwijdte van de jeugdhulpplicht en de financiële randvoorwaarden voor de jeugdzorg. Ook vraagt de RvS zich af waarom de regering niet kiest voor een landelijke inkoop en financiering van specialistische jeugdzorg.