Digitale transformatie? Laat dat digitaal maar weg.

Mist u V&D al? Dixons? Vreest u voor het voortbestaan van Blokker? Dan weet u vast wel waar ik heen wil. Deze week verscheen een alarmerend rapport dat McKinsey produceerde in opdracht van Detailhandel Nederland. Het schetst een somber toekomstbeeld voor de Nederlandse winkelbranche en onze samenleving. Een citaat uit het persbericht: “Niet tijdig ingrijpen kan grote gevolgen hebben: een afname in de werkgelegenheid die kan oplopen tot 55.000-130.000 voltijdbanen en een vermindering in de bijdrage aan het Nederlandse BBP van 0,3 tot 1,0 procentpunt tegen 2025.” Bij ongewijzigd beleid zou 20-35% van de huidige en geplande winkelruimte bovendien overbodig kunnen worden, zo schat het rapport in.

“Het gevoel van urgentie komt wat laat”

Ik zeg het maar hardop: het gevoel van urgentie dat zulke berichten oproepen, komt vaak wat laat. De wereld verandert in hoog tempo. Ik hoef maar te refereren aan de Ubers en Airbnb’s die met hun disruptieve businessmodellen de gevestigde orde het nakijken hebben gegeven. Want wat doe je als je ineens concurrentie krijgt van een taxibedrijf zonder dure voertuigen en chauffeurs? En wat moet je als hoteldirecteur in de hoofdstedelijke Vondelstraat, wanneer je binnen 24 uur twintig mini-hotels om je heen ziet verschijnen, waar verhuurders en gasten al hun zaakjes zelf digitaal regelen? Dat een dergelijke disruptie niet beperkt zal blijven tot de vervoers- of hospitalitysector lijkt me helder. Kijk naar de retail, die onvoldoende antwoord heeft kunnen geven op de veranderingen in consumentengedrag en te weinig gebruik gemaakt heeft van de kansen die nieuwe technologie biedt. Dan word je voorbijgelopen door een Coolblue met zijn glimlachopwekkende service (ook op zondag bezorgen!) of bol.com, dat met zelfstandige klantteams en shop-in-shop-achtige concepten een nieuwe dimensie toevoegt aan de online winkelervaring.

Transformatie is – het valt niet te ontkennen – bittere noodzaak. Voor de detailhandel, maar eigenlijk voor alle sectoren. En dan niet alleen ‘digitale transformatie’, waar iedereen de mond zo vol van heeft.

Het probleem daarmee is namelijk dat het afleidt van de essentie. Voor veel mensen is het een management-‘buzzword’ voor consumentgerichte afdelingen als marketing. Niet iets dat de hele organisatie aangaat. En met die laatste conclusie gaat het fout. Want échte verandering vraagt om een totale transformatie die alles en iedereen raakt.

Om succesvol te zijn en te blijven, moet je als ondernemer of bestuurder oude modellen en ‘oud denken’ los durven laten en je volledig openstellen voor de kansen die nieuwe technologieën (lees: digitalisering) bieden. Een lezenswaardig vergezicht schetste Gartners Hoofd Onderzoek Peter Sondergaard deze week bij de opening van Gartners Symposium ITxpo 2016 in Barcelona. Hij haalt een voorbeeld aan van digitalisering in de landbouw, niet echt een sector die bekendstaat om grote innovatiekracht. Sondergaard beschrijft een ‘verbonden’ tractor waaruit een ecosysteem ontstaat met onderhoudsbedrijven, verkopers van zaden en kunstmest, weersvoorspellers en goederen- en termijnhandelaren die allemaal samenwerken om de boer op het optimale moment te laten zaaien en oogsten. Toegegeven, dergelijke ontwikkelingen vragen visie en lef, en de bereidheid om soms ingrijpende en moeilijke beslissingen te nemen. Maar noodzakelijk zijn ze wel.

De baas snapt het inmiddels ook

Gelukkig laat wereldwijd strategisch klantonderzoek, de CGI Global 1000, zien dat het gevoel van urgentie nu begint door te dringen tot alle lagen binnen organisaties, dus ook de toplaag. Kort door de bocht: de baas snapt inmiddels ook dat transformatie noodzakelijk is om over een paar jaar nog relevant te zijn. Dat het zo lang heeft moeten duren, kunnen we ons als IT-sector misschien ook zelf wel aantrekken. Kennelijk hebben we niet voldoende duidelijk kunnen maken, dat het niet de vraag is of je als organisatie een digitale transformatie in gang moet inzetten, maar dat je kopje onder gaat als je dat niet doet. De vervolgvraag is dan hoe je dat doet en met welke partners; in welk ecosysteem. Duidelijk is in ieder geval dat technologie en innovatie de ‘drivers’ zijn, en dat de IT-sector hier een prominente rol in kan spelen. IT-dienstverleners zullen op hun beurt alleen relevant kunnen blijven, wanneer ze hun klanten helpen bij het transformeren vanuit een legacy-situatie naar een nieuw IT-model, dat beter past bij de dynamiek en snelheid van de huidige wereld. Helaas geeft het aangehaalde onderzoek ook aan dat de grootste blokkade bij de noodzakelijke transformatie bestaat uit interne weerstand tegen verandering naar een ‘digital first’-cultuur. Dat betekent dat IT-dienstverleners bij transformaties ook als ‘veranderkundigen’ waarde moeten toevoegen.

Kiezen voor wezenlijke veranderingen

Wie zijn toekomst veilig wil stellen, ontkomt niet aan intrinsieke verandering. De inzet van ‘fancy’ digitale tools, zoals ‘beacons’ of ‘wearables’ in de retail, heeft weinig te maken met transformatie. Waar het om gaat, is de keuze voor veranderingen in de hele waardeketen, in alle business processen, in de hele organisatie. Het zou goed zijn wanneer in de bestuurskamers meer IT-kennis en -bewustzijn doordringt, zodat de impact van IT en nieuwe technologieën op waarde geschat worden en het pad naar transformatie tijdig en doelgericht ingezet wordt. Dát transformatie noodzakelijk is, staat buiten kijf. Want wie doet, wat hij altijd deed, krijgt wat hij altijd kreeg. En vraag maar aan Detailhandel Nederland wat daarvan komt.