Kloof tussen top en IT’ers
Op het jubileumcongres waren oud-voorzitters opgetrommeld om hun licht te laten schijnen over de sinds 1991 doorgemaakte ontwikkeling, de actuele stand van zaken en de toekomst, evenals hoofden informatiebeleid van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten. Nils Borgesius, huidig chef bij de VNG, signaleerde dat de Informatie Management Groep 100.000+ (een VIAG voor grote gemeenten) zich al toelegt op organisatieverandering en dat cursussen veranderkunde er populair zijn. Want leden hebben binnen hun gemeenten nogal eens te maken met, zoals hij zei: “Ik weet dat ik gelijk heb, maar waarom krijg ik het niet?” Peter de Wit, de eerste VIAG-voorzitter, vond dat bij gemeentebesturen wel het besef is doorgedrongen dat ICT cruciaal is voor een efficiënt en effectief overheidsfunctioneren (‘Dat is gewonnen’), maar dat dat bepaald niet geldt voor de impact van ICT op de bedrijfsvoering. Ook Rob Meijer, oud-VNG’er, zag voor VIAG/VIOG-leden veel missiewerk in het verschiet, temeer omdat ze niet altijd als volwaardig gesprekspartner worden gezien door ambtelijke management en politiek bestuur.
Ambities
Intussen worden gemeenten wel geacht de ambities op de werkvloer handen en voeten te geven, zoals geïntegreerde dienstverlening, multichannel en zonder burgers gegevens te vragen die al ergens in een overheidsadministratie zijn geregistreerd. In gesprekken buiten de conferentiezalen werd nogal eens gewag gemaakt van een grote kloof tussen top en werkvloer. Zo moeten veranderingen daar nogal eens worden doorgevoerd, terwijl het gewone werk doorgaat en zonder extra budgetten. Juist omdat gemeenten zoveel moeite hebben de nodige voorzieningen te implementeren, worden door het Rijk consultants het land ingestuurd die gemeentelijke i-teams op weg moeten helpen. Maar deze operatie, uitgevoerd vanuit EGEM-I, heeft nogal last van zijn eigen succes. Althans, de 260 gemeenten die zich tot nu toe aanmeldden, overtreffen in aantal de verwachtingen, waardoor men kampt met capaciteitsproblemen en een gemeente als Hoogeveen na een eerste gesprek drie maanden terug nog niets over een vervolg heeft vernomen. Soest heeft ook inhoudelijke kritiek: de aanpak van EGEM-I sluit niet aan op de visie van de gemeente en op wat deze zelf al had gedaan.
Samenwerking
Waar gemeenten het moeilijk hebben, moet ook samenwerking soelaas bieden, werd ook weer op dit VIAG-congres benadrukt. Voorbeeld: Alphen aan den Rijn, Nieuwegein, Delft, Ede en Zoetermeer (ANDEZ) die met EGEM een mid-officeaanbesteding organiseren. Uit zeven leveranciers zijn er vier gekozen die hun oplossing in een proof of concept demonstreren. In december zal waarschijnlijk aan twee of drie aanbieders worden gegund. Ook deze exercitie gaat niet zonder kritiek. In een toelichting op de afwezigheid van Getronics PinkRoccade, dat helemaal niet inschreef, zegt Cees Hamers desgevraagd dat zijn bedrijf tegen de aanpak bezwaren van juridische aard heeft. De ANDEZ-gemeenten hebben zich grote vrijheid veroorloofd in wat ze uiteindelijk precies zullen afnemen, waardoor een ‘gemeenschappelijk’ aanbestedingstraject, in feite vijf afzonderlijke procedures zijn. “Als iets fout gaat, gaat het meteen vijf keer fout,” aldus Hamers, die wijst op stevige boeteclausules, waarop gemeenten dan een beroep kunnen doen.
Mark van den Broek (EGEM) zegt dat meer partijen hebben laten weten wegens gebrek aan ‘leveringszekerheid’ niet mee te doen. “Als je wordt geselecteerd, betekent dat nog niet dat je meteen alle gemeenten hebt en dat gemeenten alles afnemen.” Maar hij wil eerst de hele procedure afronden alvorens op zoek te gaan naar meer waarborgen voor gegadigde aanbieders. “We hebben laten zien dat we ondanks een zeker vrijblijvend karakter, toch draagvlak konden creëren voor een hoge mate van gemeenschappelijkheid.” Waarborgen, waaraan hij dus nog niet toe is, zouden betrekking hebben op ANDEZ-2, een volgend jaar de starten vervolg, waarvoor al interesse is getoond. Het nu gehanteerde bestek kan, met aanpassingen, een modelbestek worden voor zulke aanbestedingen. Wie daarmee zonder EGEM-begeleiding aan de gang gaat, zal wel behoefte hebben aan deskundigheidsbevordering in het beoordelen van de complexe offertes, is EGEM in ANDEZ-1 duidelijk geworden. EGEM wil daarin op enigerlei wijze voorzien.
Maasmeisje
Van den Broek sprak ook over de moeite, waarmee I&A’ers bij de top gehoor vinden. Hij had voor hen een tip. Verwijzend naar het falen van Jeugdzorg in de zaak van het Rotterdamse Maasmeisje en naar het belang van een goede gegevenshuishouding in zulke gevallen, riep hij I&A’ers op bestuurders daarmee te confronteren. Hoe cynisch ook, het komt dan wel over. “Kijk hoe je dit soort ellende met I&A kunt verbinden.”