AI als journalist

Federico Pistono publiceerde in 2011 het boekje “Robots will steal your job, but that’s OK”. Pistono wist toen al: de meeste banen gaan eraan. Waarom? Omdat een robot het binnenkort sneller, beter en goedkoper kan. Van developers tot piloten, van doctoren tot advocaten en van kunstenaars tot bouwvakkers: maak je borst maar nat, want het leeuwendeel van wat je doet kan uitstekend worden geautomatiseerd.

AI genereert CES-rapport

Afgelopen week werd dat ook voor mijn eigen beroepsgroep dichterbij. Qant, een Franse nieuwbrief, publiceert (onder toezicht van "journalisten" en PR-bureau Axicom) een door AI gegenereerd rapport van CES 2023, de Consumer Electronics Show in Las Vegas. Het bijbehorende persbericht ronkt dat “ChatGPT en DaVinci3 (GPT 3.5) (worden) gebruikt voor teksten en Stable Diffusion, Dall-E en Midjourney voor illustraties.”

We hebben het rapport nog niet kunnen lezen, maar we zijn vol blijde verwachting want, zo ronkt het bericht: dit gaat de journalistiek ondersteunen. Immers: “Modellen die zowel tekst als beelden kunnen genereren, vormen de grootste uitdaging voor de journalistiek sinds de komst van het internet”, analyseert Jean Rognetta, hoofdredacteur en medeoprichter van Qant. “Samen met de journalistiek zullen ze de totstandkoming van content op zijn kop zetten en iedereen dwingen terug te keren naar de basis: informeren door te communiceren.”

Journalistiek is meer dan data delen

Ik word enigszins ongemakkelijk van het gemak waarmee Qant dit presenteert als een goede ontwikkeling. Goed informeren is namelijk meer dan het toegankelijk maken van een zo groot mogelijke hoeveelheid informatie. De kwaliteit, betrouwbaarheid en kleuring van de informatie, en de waarde ervan voor de beoogde doelgroep, zijn minstens zo belangrijk.

Aan de ene kant zou je AI volstrekt objectief kunnen noemen. Immers, een computer heeft geen mening. Maar dat wil niet zeggen dat AI geen vooringenomenheid heeft. AI wordt gevoerd door data, die verwerkt worden door algoritmes. Beide worden opgesteld door mensen. Maar hoe betrouwbaar en onafhankelijk zijn die mensen? Sterker nog – wie zijn die mensen eigenlijk?

George Orwell zei ooit: “Journalistiek is publiceren wat iemand anders niet gepubliceerd wil zien; al het andere is pr.” Is AI wel in staat kritisch te zijn? Het is vast geen toeval dat het initiatief van Qant door een PR-bureau wordt gesteund. Informatie communiceren zonder onafhankelijkheid en transparantie, is geen journalistiek.

Hoe kritisch en onafhankelijk is AI?

Pistono hield zijn publiek in 2011 voor dat robots heel veel werk van ons kunnen overnemen, en dat dat geen enkel probleem hoeft te zijn (heerlijk zelfs!), mits we ons maar beraden op wat dat voor onze samenleving betekent en daar tijdig op anticiperen. Het probleem is dat we dat niet hebben gedaan.

Inmiddels is het 2023. Iedereen is vrolijk aan het spelen met systemen die in potentie niet alleen onze banen zullen stelen, maar ook onze functie. Zelfbenoemd Generative AI expert Nina Schick voorspelde afgelopen week bij Yahoo Live dat 90% van alle online content in 2025 door AI zal worden gegenereerd. Dat is verre van OK. De functie van journalistiek is het controleren van de macht. Zolang niet glashelder is hoe AI zijn afwegingen en keuzes maakt, mag het nooit die belangrijke maatschappelijke rol van ons overnemen.