Analyse: ICT verandert de rechtspraktijk
Nu moet het auteursrecht voor tekst op Internet, nader bepaald blogs, ineens op de schop, zodat iedereen desgewenst alles van een ander mag overnemen. Geen oud recht voor de nieuwe, elektronische maatschappij, luidt de actuele leuze. Dat vinden wetgevers overigens al jaren, zij het op andere gronden. Hier stuiten we op de gedachte dat juridische codering als ´enabling´ factor de weg voor de informatiemaatschappij vrijmaakt. Een ronduit opmerkelijk uitgangspunt, omdat de digitale trein gewoon doordendert en zich weinig van oude of nieuwe rechtsnormen aantrekt. En belangrijker: ons bestaande recht getuigt in beginsel van flexibiliteit om nieuwe ontwikkelingen op te vangen. Neem de gestolen virtuele bank op Hyves. Intellectuele eigendom blijft intellectueel eigendom; ook in digitale code. Interessant dat het OM in deze zaak de vervolging inzet, maar wie aangifte doet van softwarepiraterij krijgt normaal gesproken nul op het rekest. Ondertussen geldt er wel een enorme Codex Informatica met uiteenlopende, dwingende voorschriften voor de e-samenleving. Om een dwarsstraat te noemen: waarschijnlijk zijn negen van de tien websites non compliant. Technische beschermingsmaatregelen om misbruik van digital stuff te voorkomen, lijkt vrijwel het enige wat helpt, maar ook die vallen niet goed. Digital rights management is in sommige kringen net zo omstreden als eigendomsrechten op de informatietechniek zelf. Aan activisten geen gebrek, behalve in het privacydomein.Slechts een enkeling geeft nog om zijn persoonlijke levenssfeer. Nederland heeft massaal voor ´ze mogen alles van me weten, behalve m´n pincode´ gekozen. En ´ze´ is sinds 9/11 steeds vaker de overheid die uit oogpunt van terrorismebestrijding en nationale veiligheid met graagte alles van haar burgers wil weten. Wie een openbaar draadloos netwerk exploiteert is verplicht om op verzoek Justitie binnen vijftien minuten de verkeersgegevens te verstrekken van een of meerdere Internet-gebruikers, die bijvoorbeeld op 4 december jl. tussen 21 en 24 uur hebben gemaild en gesurft. De gegevens moeten tenminste achttien maanden lang bewaard worden. Een dergelijk wettelijk voorschift geldt bovendien voor de locatiegegevens van mobiele telefoons. Hoe doe je dat? Alleen maar met behulp van ICT. Anders gezegd: naleving van wettelijke voorschriften kan soms alleen nog geautomatiseerd. Ook de fiscus wil meer. De reikwijdte van het begrip bedrijfsinformatie dijt uit. In de VS doen bedrijven er al verstandig aan om chat-conversaties, via Skype of MSN gevoerd, te bewaren. Indirect geldt dit op grond van het Nederlandse civiele en fiscale recht eveneens.Mede dankzij de imposante reeks van wetgeving voor de elektronische snelweg, heeft het er veel van weg dat de juridisering parallel loopt met de digitalisering. Compliancy – het voldoen aan wet- en regelgeving - scoort hoog in iedere bestuurskamer, netzo als overigens innovatie. Maar wie innoveert, wordt al gauw juridisch eigenaar. Hier zien we overheid die zich met de business modellen van het bedrijfsleven gaat bemoeien. Overheidsorganisaties moeten bij hun aanbesteding straks open source software meenemen. Open-sourcesoftware is echter geen product, maar een zakelijk model van de ICT-sector, waarbij geen gebruiksvergoeding mag worden gevraagd. Hoezo marktwerking?Verwachtingen▪ Het grondrecht op bescherming van de persoonlijke levenssfeer wordt uit naam van criminaliteits- en terrorismebestrijding verder uitgehold.▪ De overheid introduceert nog meer wettelijke verplichtingen voor bedrijven en burgers om informatie te registeren en te bewaren.▪ Juridische compliance is in toenemende mate alleen nog maar te realiseren met behulp van de informatietechniek.▪ Innovatie en markwerking komen door aanbestedingsregels verder onder druk te staan.▪ De problemen bij de handhaving van rechtsnormen in brede zin (civiel, bestuursrechtelijk en strafrechtelijk) nemen door schaalgrootte en gebruik en mankracht en expertise fors toe.