Angst voor Big Brother legt het af tegen behoefte aan veiligheid

Tien jaar geleden was het nog ondenkbaar dat leerlingen op school permanent onder elektronisch toezicht zouden staan. Videobewaking hoorde bij musea, bankkluizen, juweliers en gevangenissen. Maar niet in de openbare ruimte. Toch alleen neemt niet alleen op scholen en onderwijsinstellingen de behoefte toe aan een ‘wakend oog’ als afschrikking en als verzamelaar van bewijs over ongewenst gedrag. In uitgaansgebieden, bij het tankstation, in pretparken en bij het ‘tappen’ van geld uit de automaat op de straat, accepteren mensen steeds makkelijker dat camera’s de gedragingen van het publiek vastleggen. Succesnummer Ook in de experimenten met breedbandtoepassingen, zoals in het Amsterdamse project Cyburg, blijkt videobewaking steevast een succesnummer waar andere ideeën nog wel eens in goede bedoelingen blijven steken. De beschikbaarheid van breedbandnetwerken en de komst van IP-gebaseerde videocamera’s maken het gebruik van video voor bewakingsdoeleinden steeds laagdrempeliger. Beide ontwikkelingen jagen elkaar aan. De markt voor videobewakingsapparatuur en ‘closed circuit tv’ (CCTV) verdubbelt in zes jaar tijd dan ook naar ruim 1 miljard dollar, becijferde de Britse marktvorser IMS Research. Met name in 2004 en 2005 vindt een groeispurt plaats, concluderen de onderzoekers. Traditioneel bestaan videobewakingssystemen uit analoge camera’s en dito monitorsystemen die werken met bedrijfseigen besturing en beeldverwerking. Onder de leveranciers bevinden zich bekende merken als Bosch, Panasonic, Siemens en Sony, maar ook specialisten zoals Tyco Safety Products en Dedicated Micros. "De markt kenmerkt zich door een hoge fragmentatie", zegt IMS Research-analist Simon Harris. "In 2002 waren er bijvoorbeeld meer dan tweehonderd bedrijven actief zonder dat zich een duidelijke marktleider manifesteerde." Inmiddels tekent zich een kentering af door de komst van camera’s die hun signaal als een IP-videostream afgeven. In de achterzijde zit een RJ-45-poort waarmee de camera net als een computer kan worden aangesloten op een Ethernet-netwerk. Ethernet is tegenwoordig de standaard in bedrijfs- en thuisnetwerken. Doordat deze camera’s ieder een eigen IP-adres hebben, kan elke pc met een standaard internetbrowser het signaal oppikken en weergeven wanneer de juiste inlogcodes zijn ingevoerd. Dat maakt het ook mogelijk het signaal vanaf een afgelegen locatie te bekijken, bijvoorbeeld via internet. Speciale videoservers kunnen bovendien ook de signalen van de traditionele analoge camera’s omzetten in een IP-stream, zodat met een bestaand analoog videosysteem een hybride beveiligingstoepassing kan worden opgezet. Die omschakeling zet dan ook gestaag in. Eind 2002 bestond nog slechts 4 procent van de videobeveiliging uit ‘netwerk’-camera’s, stelt Harris, maar dat percentage neemt toe tot 19 procent in 2009. Toename De toepassing van de IT in deze van oudsher analoge wereld zorgt voor een toename van de mogelijkheden en beeldkwaliteit van de camerasystemen ten opzichte van de traditionele systemen. De camera’s hebben naast de chip die het beeld vastlegt, intelligentie aan boord die het beeld kan analyseren. Zo kan de software bepalen dat alleen wanneer de camera een abnormale situatie registreert, een videostream naar de centrale database gaat, eventueel samen met een alarm. De steeds verbeterende megapixel-beeldregistratiechips in combinatie met intelligente compressietechnieken zorgen ervoor dat de bekende vage zwart/wit-beelden, die nu nog vaak te zien zijn bij televisieprogramma’s als ‘Opsporing Verzocht’, plaatsmaken voor haarscherpe beelden in kleur. De digitale opname heeft maar weinig licht nodig zodat in nagenoeg donkere situaties van een paar lux, toch een herkenbaar beeld op de pc van de surveillant verschijnt. Bovendien daalt de prijs sterk. Voor krap 200 euro liggen er al ‘instapmodellen’ van hoogkwalitatieve IP-videocamera’s bij de dealers. Volgens Harris is het Zweedse bedrijf Axis met een aandeel van 59,8 procent onbetwist marktleider in dit segment van netwerkcamera’s, op afstand gevolgd door Mobotix (13,8 procent), JVC (4,2 procent) en Sony (3,5 procent). Axis begon in 1984 als leverancier van merkonafhankelijke printservers. De speciale chips (Asics) die de bedrijfseigen printprotocollen van bijvoorbeeld IBM omzetten naar standaard netwerkprotocollen, bleken eind jaren negentig ook geschikt om allerlei andere datastromen te converteren naar een IP-datastroom. "Na 11 september 2001 nam de behoefte aan beveiliging sterk toe", legt Mikael Karlsson, medeoprichter van Axis uit. "Met de Asics die wij in huis hebben ontwikkeld was het relatief eenvoudig ook netwerksurveillancecamera’s te maken." Die stap betekende een grote verandering voor het bedrijf. Sinds in 2001 de eerste camera’s en videoservers op de markt kwamen, is het aandeel van deze producten in Axis’ omzet gegroeid naar 57 procent. Het omzetaandeel van de printservers, waarmee Axis de op een na grootste leverancier ter wereld is, zakte terug naar 35 procent. Axis’ algemeen directeur Ray Mauritsson ziet voorlopig nog geen einde aan deze ontwikkeling. "De behoefte aan dit soort beveiligingstechnieken neemt alleen maar toe. Verder staan we aan de vooravond van een technologische revolutie die door krachtiger chips en compressietechnieken de beeldkwaliteit verder verbetert, bijvoorbeeld via hogere beeldverversingssnelheden." Zoeken De opslag en verwerking met computersystemen zorgt dat software kan zoeken naar bepaalde gebeurtenissen die de camera heeft vastgelegd. Bijvoorbeeld de vraag ‘wie heeft ergens op de dag dat koffertje meegenomen dat bij de drukke balie stond’ beantwoordt de computer in seconden. Axis kan software demonstreren die het zoekalgoritme uitsluitend laat speuren naar beeldveranderingen binnen een kadertje dat op een van de beelden rond dat koffertje is getrokken. Zo ontwikkelt de Zweedse producent ook software die bij verkeerscontroles de gegevens van nummerplaten kan halen. Door deze code te verwerken in de camera hoeft niet langer het complete beeld naar de centrale te worden gestuurd maar is het verzenden van enkele tientallen bits met de nummerplaatinformatie voldoende. Obstakels Ofschoon Harris een duidelijke groei in de populariteit van IP-netwerkcamera’s verwacht, noemt hij ook een aantal belangrijke obstakels die de opmars kunnen vertragen. Net als bij de introductie van IP-telefonie worstelen de leveranciers met het slaan van een brug tussen twee werelden. Beveiliging hoort bij bedrijven, net als vroeger telefonie, bij het facilities management, dat weinig kaas heeft gegeten van het inrichten van een computersysteem. Deze afdeling wil dan ook niet graag veranderen. De IT-afdeling, die het beheer voert over het IP-netwerk, heeft zich nooit met beveiliging bezig hoeven houden en ziet slechts een bandbreedtehongerige toepassing op zich af komen. Zo hebben ook de traditionele installateurs van analoge CCTV-systemen weinig affiniteit met IP-netwerken. Netwerkleveranciers zien daarentegen de IP-camerabeveiliging als een nieuwe optie die het gebruik van bandbreedte op IP-netwerken opstuwt. Zij hebben echter weer weinig kennis van beveiligingsproblematiek. Harris ziet verder de beperkte keus aan cameraspecificaties voorlopig als een probleem en ook de hoeveelheid bandbreedte die grotere IP-beveiligingssystemen vereisen in het netwerk.