De langstlopende IT-soap

In die tijd heette de soap: AAS, Advanced Automation System, begroot op 2,5 miljard dollar, en in 1992 zou dit systeem in Seattle operationeel worden. Dat werd aanbesteden, en in 1984 waren er nog twee partijen in de race. Drie jaar en 500 miljoen dollar later kwam IBM uit de strijd met een fixed-price contract van 3,8 miljard dollar. Da’s een hoop geld, hoor ik u denken, maar is dat nu zo? Dit fenomeen tref je namelijk vaker aan bij aanbestedingen. Honorering is gebaseerd op degene die uiteindelijk de goedkoopste offerte doet. In theorie bij gelijkblijvende kwaliteit, maar hoe meet je dat als het gaat om een idee? Da’s heel lastig, maar kan wel als je maar wilt. De Amerikaanse Rekenkamer becijferde over dit project dat 3,8 miljard een onrealistisch lage prijs was, en dat kwam onder andere door een eis die de FAA stelde: het systeem mag niet meer dan 3 seconden per jaar uit de lucht zijn. Bovendien werden de wensen van de luchtverkeersleiders in de wind geslagen. U moet weten dat die mensen met stukjes papier op een prikbord werkten om de voortgang van allelei vliegtuigen tegelijk in de gaten te kunnen houden. Dat kan beter dachten de FAA-innovatoren: deze functionaliteit kun je met een paar commando’s op je scherm toveren: compleet paperless. Een audit in 1992 bracht aan het licht dat er grote fouten in het systeem zaten. Pieken van 210 samenwerkende consoles binnen een luchtverkeersleidingcentrum bleken niet haalbaar. En er was meer. Enige tijd later kondigde de aanbesteder aan dat het ruim een jaar langer zou duren. Na wat heen en weer gesteggel werden in 1993 de requirements bevroren. We zijn nu een dikke tien jaar onderweg, en waarheen was kennelijk nog niet duidelijk. In 1994 werd het ontwerp namelijk weer opengebroken en de aanpassingen werden in 1995 op de jaarlijkse bijeenkomst van luchtverkeersleiders afgekeurd. Of dat niet genoeg geld kostte begon de FAA ook nog eens met extra functionaliteit om op grond van GPS botsingen in de lucht te voorkomen. Na een valse start werd in 1995 weer een klein half miljard aanbesteed. Eind jaren negentig werd de scope toch verder uitgebreid: 6 nieuwe satellieten, en nieuwe navigatiesystemen aan boord van zelfs het kleinste toestel, en daar waren er toen al zo’n kleine 200.000. Intussen had de Rekenkamer gevonden dat in het AAS-project 1,5 miljard uit het raam was gegooid, en dat in een vervolgproject slechts 21 miljoen van de 400 miljoen die ook geïnvesteerd was, nuttig bleek. Wat de rekenmeesters vergaten was dat al die tijd ook nog eens honderd FAA medewerkers zo’n tien jaar werk in deze soap hadden gefigureerd. Tel uit je verlies! Verder was er ook nog eens 660 miljoen dollar nodig om de huidige machinerie te ondersteunen en verbeteren. Zulke ‘details’ verliezen wel meer mensen uit het oog. Op het moment dat besloten wordt tot vernieuwing, stoppen per direct de investeringen in het oude systeem. Maar dat is een denkfout, en kan tot enorme operationele problemen en schade leiden. De FAA had ook de ‘Business Week’ gelezen, en in 1996 dacht men: Off-The-Shelf paketten is het antwoord! Immers in het buitenland had men ook van die systemen. Leuk idee, maar dat werkte niet, want een hoop extra software development was nodig. Eind 1997 kwam het niet luisteren naar de luchtverkeersleiders als een boemerangeffect terug: een human-computer-interaction team vond zo’n honderd ergonomische problemen en kwam met een pakket aan maatregelen om die aan te pakken. En ‘wijs geworden door ervaring’, werd het megaproject opgedeeld in 3 fasen: eerst nieuwe workstations, en als dat werkte, nog wat toeters en bellen en 80 procent van de honderd computer-ergonomie problemen, en in fase 3 een initiële uitrol van de volledige functionaliteit. En is het project nu gelukt? Ha, iedereen weet dat als je in 1981 begint, het volgende probleem zich vanzelf aandient: legacy. Het is niet verwonderlijk dat de rekenkamer dit gedoe al twintig jaar op lijst van hoge risico’s heeft staan, en men schrijft dan ook: dat de FAA ‘Continues to Face Challenges in Acquiring Major Air Traffic Control Systems’. In 2004 is een nieuw project gestart waarin het air traffic control systeem gemoderniseerd zal worden, en waarin de legacy problemen van het huidige systeem aangepakt zullen worden. Het heeft er alle schijn van dat dit de langstlopende IT-soap ooit zal worden. Prof. dr Chris Verhoef is hoogleraar informatica aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. Hij schrijft maandelijks een column in AG II.