Europees centrum nodig voor ontwikkeling onderzoeksoftware

Smit wil zoveel mogelijk wetenschappers betrekken bij de discussie. Behalve collega-materiaalonderzoekers nodigt hij ook astrofysici uit. "Zij zitten met vergelijkbare problemen. Ook de voor hun onderzoek belangrijke software wordt niet goed onderhouden. De bundeling moet zorgen voor meer efficiëntie." Over een jaar moet door de discussie overeenstemming zijn over de manier waarop een cyberinfrastructuur op Europees niveau opgezet moet worden. "Deze infrastructuur moet er toe leiden dat Europa haar leidende rol in het computationele materialen onderzoek kan blijven behouden. Dat betekent niet dat het centrum er dan ook echt komt. Maar dan zijn in elk geval de wetenschappers het eens over de zin en de noodzaak ervan. Dat telt als een zware aanbeveling voor de Europese beleidsmakers." Deeltjesversneller De twee bekendste programma’s waarmee wetenschappers nieuwe materialen ontdekken, software voor ‘electronic structure calculations’ en ‘molecular simulations’, vinden volgens chemicus Smit hun weerslag in duizenden wetenschappelijke artikelen. Dat zijn veel meer epistels dan het aantal artikelen dat wordt geschreven na experimenten met een peperdure deeltjesversneller. Voor de onderzoeksoftware is echter nauwelijks aandacht, als instrument is het onzichtbaar. De software is volgens Smit wel van cruciaal belang voor het onderzoek naar nieuwe materialen. "We zien nu het aantal patentaanvragen stijgen waarvan al het nodige onderzoek op de computer is uitgevoerd." Kennis verdampt Het onderzoeksgebied groeit sterk, vertelt Smit. Er komen steeds meer programma’s, toevoegingen en hardware ter beschikking van de materiaal-deskundigen. "Maar wetenschappers die tijd stoppen in het verbeteren van die software, verliezen tijd voor het doen van onderzoek." De groei van de software leidt er ook toe dat onderzoekers veel tijd kwijtraken aan het onder de knie krijgen ervan. Smit schat dat de helft van de onderzoekstijd nu opgaat aan het in de lucht houden van programma’s. "Heb je slechts vier jaar tot je beschikking, dan bemoeilijkt dat goed onderzoek." Smit ziet dat nu veel softwarekennis verloren gaat zodra een wetenschapper de promotie voltooit of vertrekt. "Wie heeft er daarna tijd om door zo’n academicus geschreven code te onderhouden? Kennis verdampt dat is verspilling." Een promovendus krijgt van de financiers van het wetenschappelijk onderzoek geen geld om software te schrijven, of om de bestaande programma’s geschikt te maken voor andere systemen, compilers of platformen. "Nu wordt het onderhouden van software uit hetzelfde potje betaald als het onderzoek. Ze zien de ontwikkeling van software niet als nuttig onderzoeksresultaat", aldus Smit. "Dat is het ook niet maar zolang er nog geen cyberinfrastructuur is, verdampen er vele mensjaren aan onderzoek." De scheikundige hoopt de efficiëntie van het materiaalonderzoek te verhogen met een team van informatici, dat verantwoordelijk wordt voor de onderzoeksoftware. Ze kunnen daarnaast nieuwe onderzoekers trainen in het gebruik ervan. Een derde nuttig doel is het beschikbaar houden van de onderzoeksresultaten. Die kunnen door andere wetenschappers weer gebruikt worden. "Wetenschappers zouden zich hierover geen zorgen moeten maken." De Amsterdamse hoogleraar Computationele Chemie Berend Smit pleit voor een infrastructuur voor het ontwikkelen en onderhouden van de software die door Europese wetenschappers wordt gebruikt voor het ontwikkelen van nieuwe materialen. De afbeelding laat zo’n middels de computer uitgevonden materiaal zien. De Nederlandse onderzoeker David Dubbeldam beproefde via de pc stoffen die, zonder mechanische onderdelen, gassen één bepaalde richting op laten stromen.