‘Je moet gezaghebbend verleiden’

"Dan open je de discussie heel groot en weet je dat daar voorlopig niets van terechtkomt. Bovendien hebben we daar de tijd niet voor en het kan ook anders. Je moet gewoon zorgen dat je heldere afspraken maakt, zoals die ook bestaan voor de onderlinge bestuurlijke en financiële relaties. Ons valt op dat in een tijd dat informatievoorziening en ­uitwisseling en computernetwerken steeds belangrijker worden, in het openbaar bestuur de bestuurlijke netwerken voor afspraken over hoe je dat aanpakt ontbreken. Het gaat nu heel ad hoc en ook nog vaak in een sfeer van wantrouwen. Daar moet snel iets aan gebeuren. Binnenlandse Zaken heeft op dat punt steken laten vallen. Je kunt binnen de mogelijkheden veel meer realiseren dan er nu op de mat is gebracht. Er is veel in gang gezet, maar de gang is er nu uit." De Raad stelt dat de inzet van meer ICT maatschappelijke problemen oplost. Is dat niet wat overdreven? "We zien ICT niet als de nieuwe heilsverwachting, maar we zien ook dat ICT vaak het verschil maakt als het gaat om het sneller en doelmatiger oplossen van maatschappelijke problemen. ICT is veel meer dan een instrumentje. Het is een voortdurend ingewikkeld samenspel tussen technologie en bestuurlijke, institutionele en zelfs culturele aspecten. ICT opent daarbij nieuwe mogelijkheden. In de gezondheidszorg is het toch eigenlijk heel raar om te merken dat er nog steeds mensen overlijden omdat de informatievoorziening niet adequaat geregeld is. Dan denk je, is dat nog van deze tijd?" Dan zou de overheid gewoon juist dwingend moeten voorschrijven hoe het Elektronisch Patiënten Dossier (EPD) moet worden ingericht in plaats van die jarenlange discussies. "Die discussie lijkt te zijn opgehouden door de vraag of de gezondheidszorg nu een publiek of een privaat stelsel wordt, maar het is inderdaad van de gekke dat daar niet wat meer druk op wordt gezet. Niet alleen in termen van doelmatigheid, maar ook in termen van effectiviteit is er veel te winnen. Natuurlijk moet je rekening houden met ieders belang bij die informatie, maar als ik zie hoeveel nutteloze energie er is gaan zitten in de ontwikkeling van zogenaamde diagnose behandel combinaties (DBC’s), wat volgens mij in heel veel opzichten een grote mislukking wordt, dan denk ik: heb je je prioriteiten eigenlijk wel goed gesteld? Je ziet nogal veel domeinen waar het onderlinge wantrouwen is gegroeid en niet wordt doorbroken. Daarom is een van de kernen van ons advies dat we uiteraard begrip hebben voor het feit dat verschillende partijen verschillende belangen hebben bij de informatiehuishouding, maar dat dat niet wil zeggen dat we alles maar zo moeten laten. Dat kunnen we ons niet permitteren. Daarom zou het zo dienstig zijn als Binnenlandse Zaken leiderschap toont en visie ontwikkelt en zegt: luister eens vrienden, wij hebben vanuit onze verantwoordelijkheid voor de kwaliteit van de inrichting en de werking van ons openbaar bestuur toch echt wel een paar heldere opvattingen over wat er nu op korte termijn dient te worden gerealiseerd. De eenmalige verstrekking van gegevens door burgers en bedrijven is er zo een, we zijn maar zo vrij om dat te suggereren. In deze tijd van teruglopende middelen is de aandacht voor doelmatig bestuur en administratieve lastenverlichting wezenlijk belangrijk." Maar het ministerie van Volksgezondheid vindt dat het EPD van hun is en de administratieve lastenverlichting is van Economische Zaken. "Dat zijn van die typisch Haagse discussies waar ik doodmoe van word. Dat landjepik­gedoe. Het gaat juist om de gemeenschappelijke elementen die je moet doorontwikkelen. ICT deterritorialiseert ook hier! Ik heb de indruk dat als je het over maatschappelijke problemen hebt het in het openbaar bestuur nog niet overal is doorgedrongen dat het ongenoegen van burgers zoals zich dat vorig jaar heeft gemanifesteerd, niet alleen over de politiek ging, maar ook over het openbaar bestuur." Je kunt je beklag doen op de nieuwe interactieve websites van de diverse overheden. "Dat soort sites zijn een voorbeeld van ‘we moeten allemaal meedoen’. Maar de vraag waarom eigenlijk en wat we ermee willen bereiken is niet de meest ontwikkelde vraag. Ik vind het allemaal buitengewoon interessant als experiment, maar ik weet niet of dat de beleidsprioriteiten moeten zijn. Die moeten liggen bij de back­office­organisatie en ­systemen. Van Boxtel heeft het overheidsbeleid op dat punt een beetje de verkeerde kant op gestuurd. Met respect en sympathie voor zijn ambities denk ik dat daar toch de verhoudingen wat uit het zicht verloren zijn. Dat meer saaie deel van de overheidsinformatisering heeft niet de aandacht gekregen die het zou moeten hebben." Wat moet het ministerie doen met dit advies? Een ministerie van Binnenlandse Zaken dat geen ontwikkelde visie op overheidsinformatisering heeft, kan dat nog wel geloofwaardig functioneren? De informatietechnologie is de facto zo belangrijk geworden in het functioneren van de overheidsadministratie dat je dat niet zomaar zijn gang kunt laten gaan. Een beetje meer ambitie dus graag, en leiderschap. Ik vind niet dat je daar iemand moet hebben met een stok die zegt: en nou gaan we het zo doen, maar je moet een positie creëren waar gezaghebbend verleid wordt."