Lagere overheden willen duidelijkheid en besluitvaardigheid vanuit Den Haag

Linschoten maakte zijn reputatie waar bij zijn inleiding: hij wil de aartsvader van het liberale gedachtegoed, Thorbecke, bij het oud vuil zetten of op zijn minst een paar jaar in de ijskast schuiven. De gedecentraliseerde eenheidsstaat waarin lokale overheden verregaande autonomie kennen, is fnuikend voor de realisering van de Andere Overheid. "Thorbecke is het grootste obstakel bij de ontwikkeling van de benodigde infrastructuur. Dat soort gekabouter kunnen we ons niet langer permitteren. Nederland wordt een bananenrepubliek. Onder Paars is er niets van de grond gekomen op dit terrein omdat Jorritsma en Van Boxtel voortdurend overhoop lagen wie het voor het zeggen had. En nu ontbreekt het weer aan duidelijke leiding. In gemeenteland is nu niemand de baas. Het aanvraagformulier voor een bijstandsuitkering is in geen enkele gemeente identiek. Er wordt eindeloos gepraat over techniek, terwijl dat al lang voorhanden is. Dat is allemaal geld over de balk smijten. Er is leiding nodig, iemand die zegt: ‘Zo doen we dat’. Met controleerbare targets. Een minister die ervoor gaat liggen als dat nodig is." Verstek ‘Super-DG’ Van der Ham, die direct onder verantwoordelijk minister De Graaf uitvoering moet geven aan de Andere Overheid, liet echter verstek gaan. In zijn plaats was Hans Leeflang, lid van het tienkoppige ‘Andere Overheid-team’ van Van der Ham, naar Utrecht afgereisd. Leeflang weigerde echter de handschoen werkelijk op te pakken. "Leiderschap prima, maar ik zou vooral tegen de ambtenaren willen zeggen: ‘kijk vooral naar jezelf om te zien wat er beter kan’. Er ligt een visiedocument en een actieprogramma. Maar we krijgen te horen: ‘Waar blijven jullie nou?’ Het leeft niet bij de provincies, de gemeenten en op de departementen. Hoe moeten we het in beweging krijgen? Wij kunnen dat niet alleen met een groep van tien man. Er moet een zwaan-kleef-aanbeweging ontstaan." Leeflang liet er geen twijfel over bestaan dat er wel degelijk wat moet veranderen bij de overheid. "Bij de overheid zelf heerst het gevoel dat er eigenlijk geen probleem is. ‘We doen het toch helemaal niet zo slecht.’ Deze week kwam in het nieuws dat al het extra geld dat de afgelopen jaren naar het onderwijs ging ‘op is gegaan aan vergaderingen’. Dat is wat de burger merkt van de goed presterende overheid. Ook de Rekenkamer concludeert dat het bij de overheid schort aan de uitvoering van het beleid. In dit Regeerakkoord staat meer over de ‘andere overheid’ dan in alle vorige regeerakkoorden samen. We zijn bezig met een inhaalslag maar we lopen alweer achter." Actiepunten Maar liefst 64 actiepunten heeft het Andere Overheid-team opgesteld. Leeflang destilleerde er de essentie uit: "Het moet selectiever, dus minder regels en minder beleid. Er moet op een andere manier gestuurd worden: minder verkokering. En, vooral, er moet beter gepresteerd worden. Er zijn te veel beleidsambtenaren. Het zijn de mensen aan het bed, de leraren, de mensen achter de loketten die door ons werk gesteund moeten worden. Om dat te bereiken is een herbezinning nodig op de taken, deregulering, prestatievergelijking onderling, elektronische dienstverlening moet verder ontwikkeld worden." Gemeenten moeten kijken of ze de bedrijsvoering efficiënter kunnen maken in ‘shared service centers’. Ze moeten de druk op de ketel houden door ‘klanttevredenheidsonderzoek’ uit te voeren, meende Leeflang. "Want de andere overheid, dat zijn we samen." Samen De Andere Overheid dat zijn ze samen, het Rijk, de gemeenten en de provincies, maar de discussie deden ze niet samen. Na de pauze was Leeflang verdwenen. Steven Luitjens, programmamanager Architectuur Elektronische Overheid mocht de lont in het kruitvat gooien. Twee dagen van debatten hadden hem geleerd dat ‘Andere Overheid geen kompas is voor de gemeenten’. En dat de vernieuwing vooral het ‘binnenrijden van meer ICT’ betekende in plaats van de ‘innovatie van processen en structuren’. En dat gemeenten best landelijke uniforme oplossingen wilden, mits ze ‘voldoen aan alle eisen van alle 483 gemeenten’. Linschoten mocht dan een strakke leiding willen die per decreet regeert, de afgevaardigden uit gemeenteland, Van Tilborg van VNG en gemeentesecretaris van Schiedam, en voorzitter van de Vereniging van Gemeentesecretarissen P.J Buytels verwezen dat idee naar de prullenbak. Bovendien had minister De Graaf de VNG op de teentjes getrapt zo bleek uit de reactie van Van Tilborg: "Pas een half jaar nadat het project bij Binnenlandse Zaken was opgestart, mochten wij eens komen praten. Het was een aardige geste dat de minister wat tijd voor ons wilde uittrekken, maar in die setting krijgt de Andere Overheid bij de gemeenten geen grote prioriteit. Wij hebben al genoeg te doen. Wij zijn bereid om intelligent leiderschap te accepteren als dat gebaseerd is op hoor en wederhoor. We kunnen iets bereiken als we samen doorpakken. Er is weinig verschil van mening over de doelstellingen, maar wel over hoe die te bereiken. Iedereen snakt naar duidelijkheid. Op een aantal ICT-hoofdlijnen is regie wel degelijk wenselijk. Ik wil dat de minister aangeeft: Dit is het stelsel van authentieke basisregisters. Dan kunnen bedrijven en gemeenten daar op in haken." Buytels was resoluut in zijn afwijzing van strakke Haagse teugels. "Wij accepteren geen leiding die vanuit Den Haag bepaald hoe wij dit moeten aanpakken. Alle gemeenten zijn op hun manier en samen bezig met het verbeteren van hun bedrijfsvoering en de dienstverlening. In Schiedam is het nog niet mogelijk om online een kapvergunning of een rijbewijs aan te vragen. Onze online-dienstverlening is nog onder de maat, maar we hebben wel ambities. We hebben nu een realistisch stappenplan. Maar als het gaat om de menskracht en het geld dat voor deze projecten nodig is, geldt er concurrentie van andere toepassingsgebieden zoals verkeersmaatregelen en sociaal beleid." Maar van de Andere Overheid was er niemand meer om het allemaal aan te horen.