Voor babyboomers is het binnenkort welletjes

Volgens cijfers van het CBS had in 2006 48 procent van de ouderen (55 tot 65 jaar) in Nederland werk. Dat is meer dan in 2000, toen 38 procent van de ouderen werkte. Gemiddeld steeg de arbeidsparticipatie van ouderen in de EU-27 van 37 procent in 2000 tot 44 procent in 2006. Volgens de zogenoemde Lissabonstrategie moet in de EU de arbeidsparticipatie van ouderen nog verder stijgen, tot 50 procent in 2010.
Maar ook al neemt de arbeidsparticipatie van ouderen toe, nog steeds zullen de komende jaren in absolute aantallen veel babyboomers met pensioen gaan. Een uitdaging, want zeker als de economie blijft doorgroeien en de vraag naar werknemers verder zal stijgen, zal de uittocht van de babyboomers de ICT-arbeidsmarkt voor problemen stellen waar niet een-twee-drie een oplossing voor is.
De Nederlandse ICT-sector heeft op zich niet te klagen. Net als bij banken, verzekeraars, ziekenhuizen en zakelijke dienstverleners is ook in de ICT het aandeel oudere werknemers relatief laag. Waar 11 procent van de Nederlandse beroepsbevolking tussen de 55 en 64 jaar oud is, valt slechts 5 procent van de werkenden in de ICT-branche van deze categorie (zie tabel). Juist in de middencategorie van 25- tot 44-jarigen kent de ICT-branche een oververtegenwoordiging.
Grote vraag is natuurlijk of de babyboomers wel bereid zijn langer te werken. De afgelopen jaren hebben ook in de ICT-branche veel oudere werknemers gebruikgemaakt van regelingen voor vervroegd pensioen, soms uit angst voor veranderingen in het prepensioen of andere organisatorische veranderingen. Vaak gebeurde dit tot wederzijdse tevredenheid van werknemer en werkgever, omdat veel bedrijven de arbeidsloonkosten van oudere werknemers almaar zien oplopen en denken zonder de kennis en ervaring van oudere ICT’ers verder te kunnen.
Degenen die nog werken, hebben vaak de grote groei van de ICT vanaf de jaren zeventig meegemaakt en zijn daarna getuige geweest van diverse hypes en recessies. Sommigen van hen blijven het liefst bij hun werkgever en ‘zitten hun tijd uit’, al dan niet gewaardeerd door hun jongere collega’s. Steeds vaker echter kiezen oudere ICT’ers die al jaren in dienst zijn geweest van grote bedrijven, op latere leeftijd voor flexibiliteit en starten bijvoorbeeld een eigen adviespraktijk.
Bij de grotere ICT-dienstverleners in Nederland zijn weinig babyboomers actief. Gevraagd naar het personeelsbeleid voor babyboomers en hoe het bedrijf de eventuele kennisdrain denkt af te kunnen wenden, geeft HR-directeur Sonja Meijerink van Ordina als reactie dat bij Ordina bijna geen babyboomers in dienst zijn, en dat zij ook niet de afgelopen jaren versneld vertrokken zijn. Ze zijn er gewoon niet.
Theo Borgert, Managing Director HR bij Logica, heeft wel enige babyboomers in dienst, zij het niet zoveel: 71 in de leeftijdscategorie 60 tot 64 jaar, ongeveer tweehonderd van 55 tot 60 jaar en ongeveer vierhonderd van 50 tot 55 jaar. Borgert is zuinig op zijn babyboomers: “In een bedrijf bestaat idealiter een mix van mensen: jongeren met een drive, de middenmoot voor de stabiliteit en de ouderen voor ervaring.” Hij geeft aan dat hij de oudere werknemers graag in dienst houdt: “Als ze gemotiveerd zijn, willen we ze graag behouden voor het bedrijf. We praten daar samen over, en in principe is elke contractvorm bespreekbaar. Dat kan verschillen per individu; we hebben geen algemene regels hiervoor.”
Ook al werken de babyboomers nog een paar jaar door, de ICT-sector zal zich moeten voorbereiden op een uittocht van oudere werknemers, en op een nog krappere arbeidsmarkt. Het aanbod van jonge, op goed niveau opgeleide werknemers is simpelweg niet genoeg om de tekorten aan te vullen. Het vertrek van grote groepen oudere werknemers dwingt werkgevers nu en in de nabije toekomst na te denken over de opbouw van hun personeelsbestand en over het behoud van kennis binnen hun organisatie. Niet eenvoudig, maar de ICT-sector staat hierin niet op zich. Na vijftig jaar ICT in Nederland lijkt het erop dat de sector eindelijk volwassen wordt, met alle voor- en nadelen van dien.
Henk Mulder Hans Frederik

‘Ze verklaarden me voor gek’
“Ik heb veertig jaar naar volle tevredenheid bij KPN gewerkt. Toen ik op mijn 55e kon stoppen, heb ik aangegeven nog graag door te willen gaan”, zegt Henk Wanningen (58). “Helaas zou ik dan de VUT kwijtraken omdat ik te jong was en zou ik dus tot mijn 65e moeten blijven werken. Ik heb er toen voor gekozen om toch volledig te stoppen bij KPN, om vervolgens twee dagen per week te gaan werken bij Compuniek, en drie dagen per week te genieten van andere leuke dingen. Ik werk als businessconsultant op vernieuwingsprojecten, op basis van een jaarcontract. Ik vind het nog steeds erg leuk om nieuwe uitdagingen aan te gaan en met jongere collega’s te werken, want met name in de IT gebeurt zoveel. Ik heb veel ervaring en ben pragmatisch ingesteld, maar mijn jongere collega’s beschikken over een betere theoretische bagage zodat we elkaar uitstekend aanvullen. De meeste mensen om mij heen stoppen zo snel ze kunnen en doen dan niets meer, enkele uitzonderingen daargelaten. Ze verklaarden mij voor gek toen ik zei dat ik door wilde gaan, maar ik vind het heerlijk. Ik hoef niets meer en kan altijd stoppen als ik dat wil. Eerlijk gezegd zou ik dat nu vreselijk vinden. Ik wil graag actief blijven op de arbeidsmarkt.”

Leeftijdsopbouw ICT-branche versus totale Nederlandse beroepsbevolking
“Twee jaar geleden heb ik een hartinfarct gehad. Dat heeft mij een behoorlijke duw gegeven. Ik ben zo ver hersteld dat ik weer met plezier mijn werk doe. Toch gaat het mij niet zo makkelijk af als voor mijn ziekte.
Soms denk ik wel eens dat ik liever eerder met pensioen was gegaan. Zoals het er nu naar uit ziet, gebeurt dat pas als ik 65 ben. Voor een vertrekregeling als de VUT kom ik niet in aanmerking omdat ik nog geen tien jaar in deze bedrijfstak werk. Daarnaast heb ik een aantal jaren in het buitenland gewerkt en heb ik een behoorlijk pensioengat.
Ik werk voor een woningcorporatie en in onze cao is een regeling opgenomen dat ik in het jaar dat ik 62 word zestig uur extra verlof krijg, naast de 24 uur extra verlof die vanaf je vijftigste jaar wordt toegekend. Deze tijd gebruik ik nu om elke tweede week en halve dag vrij te nemen.
Ik werk al 27 jaar in de ICT, maar vind het leuk om met jonge collega’s te werken. Zij hebben het vak van ICT’er meestal op school geleerd en ik uit de praktijk. Opvallend is dat de theorie vaak niet werkt in de praktijk van een bedrijf. Een grotere levenservaring is dan een voordeel omdat veel valkuilen en problemen ondanks andere technieken hetzelfde zijn gebleven. Ik vind het amusant te merken dat jonge collega’s je ontzettend oud vinden en dat ook laten merken. Maar ik waardeer hen. Ik ben bang dat ik ze nog zal missen straks.”

‘Jonge collega’s vinden mij ontzettend oud’
Hans Frederik (61) is partner bij organisatieadviesbureau Alexis: “Net als zoveel ICT’ers van mijn generatie heb ik mijn kennis opgedaan in de praktijk en heb ik geen echte ICT-opleiding gehad. Na jarenlang in het reguliere ICT-onderwijs te hebben gewerkt, ben ik de laatste acht jaar actief als organisatieadviseur bij Alexis. Op projectbasis werk ik voor de overheid of semi-overheid. Naast mijn werk voor Alexis ben ik ook actief onder andere binnen de NGI en voor het NIOC (Nationaal Informatica Onderwijs Congres). Ik denk er nog lang niet aan om met pensioen te gaan. Ik wíl helemaal niet met pensioen, ook niet als ik 65 ben! Ik heb een luxe bestaan, werk zoveel ik wil en doe nog veel te leuke dingen om te stoppen.
Om mij heen merk ik dat oudere ICT’ers kennis hebben die niet meer zo nodig is, zowel op hardware- als op softwaregebied. De ICT-branche ontwikkelt zich snel, en bedrijven nemen liever een jongere werknemer in dienst wiens kennis wel helemaal up-to-date is. Veel oudere werknemers hebben ‘oude’ kennis. Wanneer zij een vaste baan hebben bij een werkgever zullen ze het wellicht nog wel redden tot aan hun pensioen, maar niet alle ICT’ers hebben een dergelijke stabiele arbeidsgeschiedenis. Zij vallen dan tussen wal en schip. Jammer, want er zijn ook veel ICT’ers met levens- en werkervaring die van grote waarde kunnen zijn voor organisaties.”

‘Ik wíl helemaal niet met pensioen’