Wales moet omschakelen naar kenniseconomie

Het Keltische deel van Groot-Brittannië telt flink wat verlaten industrielocaties. Tot het midden van de jaren zeventig werd het beeld van Wales bepaald door de walmende schoorstenen van de hoogovens en de kompels die met zwarte gezichten uit de mijnschachten omhoog kwamen. Met de teloorgang van de kool- en staalindustrie, waarvan het laatste hoofdstuk, over Corus, bijna uit is, kwamen Engelse, Japanse en Duitse bedrijven die de vrijkomende, goedkope handen konden gebruiken bij de assemblage van auto’s, vliegtuigen en consumentenelektronica. Meer dan vijfhonderd buitenlandse vestigingen zijn samen goed voor ruim 11 procent van het bruto nationaal product. Wales is groot in die economische takken van sport, die weinig perspectief bieden, meent Steve Hill, hoogleraar economie aan de universiteit van Wales. “Cijfers laten zien dat toekomstige groei zit in sectoren als financiële- en zakelijke dienstverlening, ICT en communicatie, niet in het in elkaar zetten van televisies. Bovendien verhuizen dat soort activiteiten steeds meer naar de voormalige Oostbloklanden waar de lonen lager zijn.” Het besteedbaar inkomen van de gemiddelde Welshman ligt bijna 20 procent lager dan dat van de gemiddelde Brit. De werkeloosheid ligt met 5 procent niet veel hoger dan het landelijk gemiddelde van 4 procent, maar dat percentage kan snel oplopen wanneer niet snel een wending wordt gemaakt naar de meer kennisgebaseerde sectoren, denkt Hill. “Voorlopig steekt de overheid echter vooral geld in bestaande productiebedrijven die op omvallen staan.” Toch is er overheidsgeld voor nieuwe, kennisgebaseerde initiatieven. Naast de lokale overheid bieden de fondsen van de EU uitkomst. Voor de landelijke gebieden van Wales trekt de EU in het kader van de Objective1-status, die het hoogste percentage economische ondersteuning garandeert, over zeven jaar 1,2 miljard Britse ponden uit voor vernieuwing van de economie. Het ‘Awdurod Datblygu Cymru’, in goed Engels het ‘Welsh Development Agency’ (WDA), dat in 1976 door de overheid in het leven werd geroepen om de economie uit het slop te trekken, heeft begrepen dat een omschakeling naar een kenniseconomie nodig is en probeert met de beschikbare fondsen hoogwaardige buitenlandse bedrijven binnen te halen en regionale initiatieven van de grond te krijgen. Pakhuis Een van de poten onder het beleid is het ondersteunen van start-up’s. In de hoofdstad Cardiff, in een grauw voormalig pakhuis in het havenkwartier, dat na jaren verval is ontdekt door hippe kleine bedrijfjes, is @Wales Digital Media Initiative gevestigd. @Wales is een incubatiecentrum dat nauw samenwerkt met het WDA. Volgens directeur Evan Jones, een veertiger in een uitermate Brits krijtstreepje dat uit de toon valt in de omgeving vol platte schermen en draadloze apparatuur en jongelui in jeans, heeft de economische malaise nauwelijks invloed op de kansen van beginnende ICT- bedrijfjes. “Op de top van de hype beloofden starters 25 keer return on investement binnen achttien maanden en dat kon niet waargemaakt worden. Nu de beurs uit beeld is voor investeerders is een realistische vijf keer roi in vijf jaar die onze start-up’s kunnen bieden buitengewoon interessant.” Krijtstreepje of niet, Jones hanteert een onorthodoxe aanpak. “Wij volgen de mensen van de banken desnoods tot in de bar en beloven ze een zware tijd als ze niet in onze starters investeren.” Jones heeft op dit moment vijf bedrijfjes ‘in huis’. Daarnaast begeleidt @Wales een tiental startups dat al elders onderdak heeft gevonden. @Wales put uit de fondsen van de EU, WDA en dat van de reus uit de ijzertijd: het Corus Steel fund. Een tweede pand in de Bay-area staat in de steigers. Volgend jaar hoopt Jones @Wales-vestigingen te openen in Swansea en Bangor. Opmerkelijk is dat het beleid van @Wales en WDA niet gericht is op concentratie van hightech-bedrijven in de steden. Nieuwe bedrijven moeten als het even kan gehuisvest worden in de regio waar ze hun wortels vinden, aldus Jones. “We willen geen ideeën wegzuigen uit de dorpen. Voor de leefbaarheid van het platteland is het zeer belangrijk dat nieuwe economische activiteiten ook daar opbloeien. Bovendien is het vanuit infrastructureel opzicht geen enkel probleem. Wales is de dichtstverglaasde regio in de wereld.” Erfenis Jones houdt een kaart in de lucht waarop Wales wordt bedekt door een dicht web van glasvezelnetwerken. “Dat is een erfenis van het leger dat belangrijke kazernes en commandocentra in de bergen had en nog steeds heeft. Bovendien moest in elke ruimte, in elke kamer van defensie een telefoon met glasvezelaansluiting zijn voor het geval het reguliere telefoonnet uit zou vallen. Het is zelfs in het meest afgelegen gehucht bovenop een berg geen probleem om snelle verbindingen te regelen.” Op de eerste verdieping boven een boekenwinkel in een nauwe, overdekte winkelstraat in het oude centrum van Cardiff, huizen de bedenkers van Imda, een online-universiteit, en protégé van @Wales. David Brook is bijna vijftig, accountant en MBA. Brook is een Welshman die jaren geleden naar Londen ging om als business development director bij de BBC aan de slag te gaan. Met een andere Welshman bij de BBC, de commercieel manager Huw Owen, keerde hij terug naar Cardiff om een revolutionair internetidee uit te werken. De International Management Development Academy is een geacrediteerde online MBA-opleiding die beter aansluit bij de realiteit van de gemiddelde manager dan die van de traditionele Business-schools, volgens Brook. “De afgestudeerden hangen hun MBA-diploma aan de muur en vervolgens begint het leren pas echt in hun eerste baan. De opleiding en de realiteit sluiten niet op elkaar aan. Bij Imda.ac ontmoet de student professoren, maar ook topmensen van Shell, Nokia, en bijvoorbeeld IBM in chatrooms of in one-on-one’s via de webcam.” ”Wij onderwijzen niet alleen in marketing. Managers lopen in hun baan tegen fundamentele vragen aan: over leiderschap, over de samenleving. Wij bieden een breder perspectief en stellen zaken als duurzaamheid, quantum-fysica of taoïsme aan de orde.” Het diploma van IMDA is slechts een jaar geldig, geheel volgens het principe: een leven lang leren. Het lesmateriaal is via de website voorhanden. Televisie Televisie speelt bij Imda, dat sinds enkele weken ’in de lucht is’, een essentiële rol. Uiteindelijk moet er drie uur nieuwe televisie per dag via internet opvraagbaar zijn, volgens Brook. “Dat kunnen interviews zijn met topmanagers, maar bijvoorbeeld ook een publiek debat tussen de top van Shell, Nigeriaanse zakenmensen en wetenschappers over de oliewinning door Shell in Nigeria.” Cardiff is een uitstekende standplaats, meent Brook. Sterker nog: in Londen was dit niet mogelijk geweest. “In Londen waren de aanloopkosten zeker vier keer zo hoog geweest. Alleen de huur al zou het tienvoudige hebben bedragen. Met die kosten was niemand bereid geweest geld in Imda te investeren.” Financiers en medewerkers vond Brook via @Wales en het netwerk van WDA. “Twaalf fondsen investeren in Imda. Dankzij internettechnologie kost een uur tv-maken 500 pond in plaats van 40.000 pond. Met duizend mensen die voor 50 pond per maand onze programma’s volgen en dertig studenten die afstuderen, spelen we in een jaar al quit.” Belangrijk De universiteit speelt een belangrijke rol in de projecten van WDA. In de verschillende locaties in heel Wales zijn de Centres of Excellence ondergebracht, bemand door wetenschappers, docenten en hun studenten. MKB-bedrijven kunnen bij de twintig centra’s, die allemaal een specialisatie hebben uiteenlopend van medische genetica en microtechnologie tot software en intelligent systems, voor ondersteuning en integratie van hightech in bedrijfsprocessen. De kosten worden gedeeld door de klanten, de EU en de overheid. Inmiddels hebben de centra’s ook al start-up’s voortgebracht. Op dit moment werken de universiteiten en bedrijven gezamenlijk aan 122 projecten. Dr. Betty Williams van de faculteit computerwetenschappen van de universiteit in Cardiff is de drijvende kracht achter het ’IT-network Wales’. “Wanneer ICT binnen het MKB optimaal wordt gebruikt, geeft dat de bedrijven een voorsprong en afgestudeerde ICT’ers een werkplek. Daarom organiseren we voor de 279 bij het netwerk aangesloten bedrijven regelmatig bijeenkomsten over de mogelijkheden van ICT. Bovendien brengen we onze studenten in de zomerperiode drie maanden bij de bedrijven onder om bijvoorbeeld ICT-projecten op te zetten waarvoor anders geen geld of personeel is.” De projecten werpen hun vruchten af volgens Williams. “Tien jaar geleden vertrok iedereen die hier afstudeerde naar Londen. Hier was nauwelijks werk voor hen. Nu blijft 70 procent in Wales, waarvan bijna de helft bij de bedrijven waar ze in de zomer hebben gewerkt.” De universiteit speelt ook een grote rol in het Technium-project. Het eerste Technium, er moeten er nog zes volgen, is ondergebracht in een nieuw pand in de ‘docks’ van Swansea, de tweede stad in Wales. Rendement De universiteiten moeten van de overheid meer rendement halen uit de investeringen die in het onderwijs worden gedaan, volgens Ken Board van Technium. “Dat kan gaan om patenten of bijvoorbeeld deelnemen in bedrijven.” Technium is een Business Innovation Centre. HP-dochter Agilent stalde een R&D-centrum op de begane grond. Op de drie verdiepingenhuizen een tiental start-up’s die twee jaar in het pand mogen blijven en gratis gebruik mogen maken van de onderzoeksfaciliteiten van de universiteit in Swansea. De starters zijn ook veelal afgestudeerden, volgens Board. “Nog maar enkele jaren geleden dacht geen enkele student aan het opzetten van een eigen bedrijfje. Ze kozen allemaal voor de grote bedrijven, in Londen en zuid-oost Engeland. Nu komt er elke dag wel een student met een idee voor een eigen bedrijf.” Technium is een van de paradepaardjes van WDA. Voor de in totaal zeven Technium’s is 50 miljoen pond uitgetrokken. Foto Al op jonge leeftijd werden de jongens in Wales meegenomen naar de mijnen. Het grootste deel van de beroepsbevolking werkte tot het midden van de jaren zeventig in de steenkoolmijnen of in de hoogovens. Nu wacht Wales een derde industrialisatiegolf: die van de hightech-industrie foto: hulton deutsch/getty images