Wetenschap ontrafelt eeuwenoud raadsel

In de jaren zestig van de vorige eeuw werden mummies daarom doorgelicht met behulp van röntgenstraling. Bij een van de gebalsemde lijken, dat van hogepriester Nesperennub, was op de foto’s een vage vlek te zien boven op zijn schedel. Aangenomen werd dat het zijn eigen placenta was, die zijn leven lang was bewaard om samen gemummificeerd te worden. De mummie verder open maken werd uitgesloten en de wetenschappelijke staf van het museum heeft zich decennia lang tevreden gesteld met de opgestelde hypothese. De overblijfselen van de hogepriester zijn gewikkeld in linnen, net als zoveel andere mummies. Om het geheel heen is een schaal van een soort papier-maché aangebracht. Computerscan Vorig jaar werd besloten om de mummie te gebruiken als basis voor een interactief model, dat de bezoekers van het museum via technieken uit de Virtual Reality een zeer duidelijk beeld van de mummie zou geven. Het lijk werd daartoe gescand door een computertomograaf. Een dergelijke CT-scan verdeelt een voorwerp in een groot aantal ‘plakjes’. Al die doorsneden worden met elkaar gecombineerd tot een ruimtelijk model. In het geval van Nesperennub werden vijftienhonderd afzonderlijke scans gemaakt. Elk plakje heeft een dikte van ongeveer 1 millimeter. De beeldinformatie heeft een resolutie van 512 bij 512 beeldpunten. De complete scan komt daardoor uit op een gegevenshoeveelheid van driekwart gigabyte. Het scanwerk werd uitgevoerd in het nabijgelegen National Hospital for Neurology and Neurosurgery. Supercomputer De ongeveer vijftienhonderd ‘plakjes’ werden ingelezen in een supercomputer, een SGI Onyx 3000, welk apparaat er een ruimtelijk model van maakte. Om de 2D-gegevens om te rekenen naar een 3D-model, werd de OpenGL Volumizer-software gebruikt. Dit pakket voldoet aan de OpenGL grafische standaarden en is in staat om van de pixels in de plakjes via enkele formules zogeheten voxels, ofwel ruimtelijke beeldpunten te maken. Resultaten “De eerste resultaten lieten ons bijna van de stoel vallen”, zegt dr. John Taylor, assistent conservator van de collecties Oud Egypte en Soedan van het British Museum. “Uit de beelden hebben we eindelijk kunnen afleiden wat de priester nu precies op zijn hoofd heeft. Onze veronderstelling van de eigen moederkoek bleek helemaal niet te kloppen, het was gewoon een stuk van een aardewerken pot.” De snelle computer van SGI heeft geen gewoon scherm, maar is gekoppeld aan een zogeheten Reality Center, een plaats waar gebruikers de gevisualiseerde gegevens in alle rust kunnen bekijken. Via een aantal projectoren worden de beelden zichtbaar gemaakt op een gebogen wand, die rond de zitplaatsen is gebouwd. Een Center biedt plaats aan maximaal 35 mensen. “Met de hardware en de daarop geoptimaliseerde software zijn we in staat gebleken om de scangegevens van de mummie binnen relatief korte tijd om te zetten tot een interactief ruimtelijk model. Normaliter wordt deze techniek gebruikt voor het verwerken van medische gegevens, maar zo’n ‘antiek’ onderwerp tussendoor is een extra uitdaging”, zegt David Hughes, manager van SGI’s Divisie Reality Centers in Londen. Algoritmen De scangegevens worden bewerkt door een aantal algoritmen, die de individuele ruimtelijke pixels omzetten in vierzijdige pyramides, de zogeheten tetrahedrons. Hughes: “Dat gaat op dezelfde manier als in het platte vlak, waar pixels worden vertaald naar driehoekjes. Er is juist voor die vorm gekozen omdat je met een paar rechte lijntjes toch snel een kromme lijn kunt maken. In 3D kun je met een paar pyramides snel een gebogen vlak in beeld brengen.” Als het ruimtelijke model eenmaal gereed is, dan zijn allerlei speciale effecten mogelijk. Zo kan er met licht worden gespeeld op een manier die in werkelijkheid niet mogelijk is. De ingenieurs hebben bijvoorbeeld een virtuele lamp aangebracht in de schedel van de mummie. Daarmee kon de binnenkant van het voorwerp op de schedel van het lijk in het licht worden gezet. Pas toen zag men dat het ging om een aardewerken pot. “Doordat we nu allerlei artefacten van binnenuit kunnen bekijken, doen we ontdekkingen waar we anders nooit toe zouden zijn gekomen”, zegt conservator Taylor van het museum. Nu men eenmaal weet wat er binnenin de mummie zit, is het raadsel nog steeds niet helemaal opgelost. De wetenschappers breken zich nu nog het hoofd over de reden waaròm die pot op het hoofd van de overleden hogepriester is gezet. In de loop van dit jaar kan ook het grote publiek kennismaken met het 3D-model van de mummie. Over enkele maanden wordt het Reality Center in het British Museum officieel in gebruik genomen. Qua uitvoering is het Center een simpele uitvoering van SGI’s Computer Aided Virtual Environment (Cave), het apparaat dat bij academisch rekencentrum Sara in Amsterdam wordt gebruikt voor geavanceerde 3D-visualisatie.