'Enquête'-voorzitter Elias: 'ICT-bedrijven valt zeker wat te verwijten'

Er is ook te weinig aandacht voor het opbouwen van expertise binnen het ambtelijk apparaat. "Daardoor kan het voorkomen dat bij projecten een kleine groep externen, met aanvulling van hooguit één of twee ambtenaren, een grote groep externen aanstuurt. Dat is een onverstandig", zei Elias.

Maar dat neemt niet weg dat ICT-bedrijven in dezen ook wat te verwijten valt, zei Elias. "Er zijn bedrijven de de overheid hebben gewaarschuwd. Maar er zijn er ook die dat niet hebben gedaan, en laag inschrijven op een aanbesteding om in een latere fase van het project meerwerk in rekening te brengen." De auteurs van het rapport constateren ook dat dat een zo gewoon geworden praktijk is in de IC, dat veel van de opgeroepen getuigen ervan wisten - al maakte natuurlijk geen van hen zich daar schuldig aan.

Meer grip op leveranciers

Dat verwijt van de commissie resulteert in een vijftal adviezen:

• Er dient een gedragscode voor ICT-leveranciers te komen inclusief definities van goed opdrachtgeverschap, goed opdrachtnemerschap en een bijbehorende zorgplicht voor de opdrachtnemers.
• Resultaten van een leverancier uit het verleden worden voortaan meegewogen in de beoordeling van aanbiedingen. "En het zou ook helemaal niet verkeerd zijn als binnen de overheid informatie gedeeld werd over welke leveranciers wel, en welke niet goed presteren", voegt Elias daaraan toe.
• In contracten staan altijd ontsnappingsclausules en wijzigingsprocedures.
• Rechtszaken worden bij wanprestatie normaal; en gedurende het project blijft het contract op tafel om te kunnen controleren of afspraken nagekomen worden.
• Het gebruik van uurtarieven moet zo veel mogelijk vermeden worden, en meerwerk moet voorkomen worden. Als dat niet te vermijden is, moet er gecontracteerd worden op basis van resultaatverplichting en niet van inspanningsverplichting.

34 aanbevelingen

In totaal doet de commissie 34 aanbevelingen. Elias lichtte daar bij de aanbieding van het rapport naast de onvolwassenheid van de relatie overheid -leveranciers nog twee uit:

• de instelling van een tijdelijke ICT-autoriteit, het Bureau ICT-toetsing - dat toepasselijk afgekort kan worden tot BIT, dat minstens 5 jaar ICT-projecten van meer dan 5 miljoen vooraf en zo nodig tijdens de looptijd gaat toetsten, en ook op verzoek van de Kamer in actie kan komen.
• het in kaart brengen van de totale ICT-kosten die de rijksoverheid maakt, zoals tot 1995 gebruikelijk was, inclusief personeels-, beheer- en onderhoudskosten.

De andere aanbevelingen zijn vaak wat lastiger uit te voeren. Zo zal het zorgen voor voldoende ICT-kundigheid bij ambtenaren voor het vervullen van hun taak nog de nodige hoofdbrekens kosten. Ook het aantrekken van meer ICT-experts is niet eenvoudig. En voor het kweken van een hoger ICT-bewustzijn in de Tweede Kamer geldt hetzelfde. Daarbij gaat het Elias en zijn commissiegenoten uitdrukkelijk niet om kennis van het domein ICT. "Wij adviseren niet om 150 ICT-specialisten in de Tweede Kamer te kiezen." Maar het bewustzijn van het belang van ICT en de raakvlakken van ICT-vraagstukken met de verschillende beleidsterreinen moet wel op een hoger plan.

Hoe moeilijk die weg wordt zal binnenkort blijken, wanneer de Tweede Kamer het rapport behandelt.

Het volledige rapport is te vinden op de website van de Tweede Kamer.