IT-offshoring:“Terug naar Nederland is onbetaalbaar”

Naarmate er zich meer kennis en expertise van de bestaande applicaties in het buitenland bevinden en de Nederlandse betrokkenen meer ervaring krijgen met offshoretrajecten, wordt het succes van offshoring groter. Oefening baart ook hier kunst.
Het is daarom opportuun om op dit moment de vraag te stellen wat de langetermijngevolgen kunnen zijn van deze grootschalige offshore-uitbesteding. Er kleven namelijk wel degelijk langetermijnrisico’s aan IT-offshoring. Het uitbesteden van IT-activiteiten aan lagelonenlanden, waar zich een overvloed aan goed gekwalificeerd personeel bevindt, vereist al een gestructureerde aanpak en de nodige investeringen. Het terugdraaien van een offshore-operatie naar het ‘dure’ Nederland, met zijn alsmaar oplopend tekort aan goede IT’ers, zou wel eens een onbetaalbare aangelegenheid kunnen zijn.
Om de mogelijke gevolgen van IT-offshoring verder te verkennen zijn drie scenario’s mogelijk (zie kaders):
1. Tijdelijke hype
Offshore-outsourcing is een tijdelijke trend. Omdat de verwachte kostenvoordelen niet worden behaald en de geleverde kwaliteit achterblijft bij de verwachtingen, zal het fenomeen zich niet verder uitbreiden en ontwikkelen tot een marginaal businessmodel.
2. Duurzame groei en innovatie
Offshoring blijkt in de praktijk voordelig te zijn voor zowel de lokale als offshore-economieën. Het verplaatsen van IT-activiteiten naar het buitenland stelt de Nederlandse ondernemingen in staat om voor minder geld, meer kennisintensieve activiteiten te ondernemen en meer vernieuwend te opereren.
3. Lock-in naar recessie
Offshoring is op korte termijn succesvol. Er ontstaat echter een afhankelijkheid van externe leveranciers. Leveranciers die zich ook nog eens in het buitenland bevinden en daarom moeilijker zijn te sturen. De rol van Nederlandse deskundigheid wordt gemarginaliseerd. Het terugdraaien van de uitbesteding is niet meer mogelijk. Niet alleen vanwege de hoge kosten die dit met zich meebrengt, maar ook omdat er lokaal geen geschikt IT-personeel beschikbaar is.
Het is natuurlijk niet mogelijk om met zekerheid te stellen welk scenario het juiste is. Onze overtuiging is dat IT-offshoring geen tijdelijke hype is en dat scenario 1 daarmee afvalt. IT-offshoring heeft een dermate hoge vlucht genomen en het tekort aan lokale IT-expertise krijgt een dusdanig grote omvang, dat het onmogelijk is geworden om alle IT-activiteiten lokaal te blijven uitvoeren. Het ‘point of no return’ is al gepasseerd.
Er rest ons dus niet veel anders dan ervoor te zorgen dat IT-offshoring een duurzame groei en innovatie tot gevolg heeft (scenario 2) en dat het ons op lange termijn niet in de inflexibele afhankelijke positie manoeuvreert die scenario 3 ons voorspiegelt.

Afgrond
De sleutel tot succes is het omvormen van de economie tot een innovatieve kenniseconomie, die gericht is op het optimaal benutten van de technologische IT-expertise van buitenlandse automatiseringsdeskundigen. De lokale Nederlandse automatiseerders moeten worden omgevormd tot deskundige analisten, ontwerpers, applicatie-architecten, projectmanagers en acceptatietestcoördinatoren. De lokale IT-deskundigen moeten experts worden in het aansturen van buitenlandse IT’ers, meer dan in het zelf kunnen ontwikkelen van software. De totale automatiseringsoutput moet sterk worden vergroot, de projecten moeten voorspelbare uitkomsten bieden, nieuwe innovaties moeten sneller worden geïntroduceerd en de algehele IT-kwaliteit moet omhoog. Dit alles als gevolg van de effectieve inzet van duizenden buitenlandse IT-specialisten.
Nederlandse organisaties moeten af van het idee dat IT-offshoring is bedoeld om kosten te besparen; met deze zienswijze bezuinigen we onze economie op termijn de afgrond in. Bestuurders moeten inzien dat IT-offshoring vooral een mogelijkheid is om verdere lokale economische groei te realiseren door het effectief inzetten van de beste buitenlandse IT-experts.
Scenario 3 kan worden voorkomen door zeker te stellen dat Nederlandse ondernemingen de controle over hun IT-systemen niet kwijtraken als gevolg van de uitbesteding naar het buitenland. Het is noodzakelijk om binnen de Nederlandse organisaties diepe inhoudelijke kennis te behouden van het eigen applicatielandschap. Vanuit hier moeten de functionele en architectuurlijnen worden uitgezet. Dit geldt niet alleen in 2007. Ook over tien jaar moet er lokaal een goed begrip zijn van de nieuwste technologische ontwikkelingen en de mogelijkheden die dit biedt voor de eigen organisatie. Onze technologische kennis mag niet verouderen. Het bedrijfsleven, de overheid en de universiteiten moeten hier pro-actief in investeren, door bijvoorbeeld op offshoreprojecten Nederlandse juniorautomatiseerders te laten meedraaien. Hiermee doen zij belangrijke kennis en ervaring op bij buitenlandse IT-leveranciers, zodat zij daarna effectief front-officerollen kunnen vervullen in Nederland. De informaticafaculteiten moeten zichzelf beter verkopen en de overheid moet dit ondersteunen. De opleidingen moeten verder worden aangepast aan de nieuwe eisen die worden gesteld om met offshoredeskundigen om te gaan. Het bijbrengen van basale IT-vaardigheden moet echter niet worden verwaarloosd. We zullen die nog hard nodig hebben.

Robert Harreman en Jeroen Oortwijn zijn werkzaam bij het IT Consultancy bureau Yellowtail (www.yellowtail.nl), dat onder meer onderzoek doet naar de effecten van IT-offshoring.

Scenario’s
Scenario 1: Tijdelijke hypeOffshore-outsourcing is een tijdelijke trend, vooral gevoed door adviseurs die na het dot.comtijdperk op zoek moesten naar een nieuwe hype. Zij vinden een goede voedingsbodem voor hun adviezen bij raden van bestuur die, onder druk van hun aandeelhouders, op zichtbare en aansprekende kortetermijnkostenbesparingen uit zijn. Binnen een paar jaar zal blijken dat de massale uitbesteding voor Nederlandse instellingen niet de verwachte resultaten oplevert. De kwaliteit van de offshoredienstverleners blijkt te laag en de gehoopte kostenvoordelen worden niet gehaald. Als gevolg hiervan zullen instellingen de offshore-activiteiten niet verder uitbreiden en langzaam uitfaseren. Het tekort aan IT-professionals zal worden opgevangen door het lokaal aantrekken van buitenlandse IT’ers uit met name Oost-Europa. Gespecialiseerde IT-consultancy-organisaties zullen op beperkte schaal gebruik blijven maken van buitenlandse ontwikkelingscentra.SClBScenario 2: Duurzame groei en innovatieEr is een parallel te trekken tussen IT-offshoring en het in de vorige eeuw uitbesteden van de productie van goederen naar Azië. Ook het toenmalige verplaatsen van productiecapaciteit van Nederland naar het buitenland was een pijnlijk proces, dat gepaard leek te gaan met significant banenverlies in Nederland. Achteraf is gebleken dat deze beweging een grote stimulans is geweest voor de Nederlandse economie. We hebben ons meer toe kunnen leggen op dienstverlening. Alle betrokken economieën hebben baat gehad bij de productieverplaatsing.
Het verplaatsen van de IT-activiteiten naar het buitenland stelt onze financiële dienstverleners in staat om voor minder geld, meer kennisintensieve activiteiten te ondernemen en meer vernieuwend te opereren. Het huidige tekort aan lokale IT-professionals werkt verstikkend op de innovatie van onze economie. Het is daarom vanuit concurrentieoogpunt noodzakelijk dat er van betaalbare buitenlandse intelligentie gebruik wordt gemaakt, om zodoende onze kenniseconomie verder te laten groeien. De komende jaren wordt goed zichtbaar dat onze financiële instellingen innovatiever opereren en met flexibele concurrerende producten de Europese markt veroveren. De Nederlandse IT-professionals verleggen hun activiteiten van ontwikkelen, beheren en testen naar businessanalyse, productontwikkeling, softwarespecificatie / ontwerp- en projectmanagement.SClBScenario 3: Lock-in naar recessieOffshore-outsourcing is een duurzame trend, die vanwege de zichtbare kostenvoordelen op de korte termijn goed is voor de economie. De komende jaren wordt het tempo van uitbesteding fors opgevoerd. In 2015 wordt het merendeel van de IT-activiteiten van Nederlandse financiële dienstverleners in het buitenland uitgevoerd. Binnen een paar jaar zal echter blijken dat de banken en verzekeraars hun kroonjuwelen hebben weggegeven. De IT-infrastructuur blijkt een cruciale component van de bedrijfsvoering te zijn, waarmee een grote organisatie het verschil kan maken. De business verliest grip op de IT. De noodzakelijke flexibiliteit om met behulp van IT innovatief in de lokale markten te opereren en in te spelen op de lokale trends is verdwenen. Er is een afhankelijkheid van externe leveranciers ontstaan, die zich ook nog eens in het buitenland bevinden en hun eigen globale releasekalender hebben. In toenemende mate weten de buitenlandse leveranciers elkaar te vinden. De rol van Nederlandse deskundigheid wordt gemarginaliseerd. Het terugdraaien van de uitbesteding is niet meer mogelijk. Niet alleen vanwege de hoge kosten die dit met zich meebrengt, maar ook omdat er lokaal geen geschikt IT-personeel meer beschikbaar is.
In toenemende mate worden de Nederlandse financiële instellingen overgenomen door buitenlandse spelers en beperken de activiteiten in Nederland zich tot de marketing en verkoop van in het buitenland uitgewerkte producten. Producten die vanuit een globaal perspectief zijn ontwikkeld en nog maar beperkt aansluiten op de Nederlandse behoeften en wetgeving. Organisaties die hun IT-activiteiten niet in het buitenland laten uitvoeren merken dat zij flexibeler opereren dan hun concurrenten en winnen zichtbaar marktaandeel.