Breedband en het falen van de markt

De aanleg van een nationaal breedbandnet zou een enorme impuls betekenen voor de gehele Nederlandse economie. De maatschappelijke opbrengsten zullen gigantisch zijn. Er zijn besparingen mogelijk door telewerken, als reistijden vervallen, de fileproblematiek vermindert en als parttimers makkelijker kunnen deelnemen aan het arbeidsproces. Denk aan kwaliteitsverbeteringen in de zorg en het onderwijs. En we mogen ook de besparingen bij de overheid zelf niet vergeten, die bijna al haar producten online kan gaan aanbieden als iedereen via supersnelle verbindingen toegang krijgt. Het probleem is echter dat de opbrengsten in de gehele samenleving terecht komen en de kosten en de risico’s vooral op de kabel- en telecomsector drukken. Een klassiek geval dus van externe effecten zoals de economische theorie dit noemt en dus van marktfalen. De oplossing? De economische theorie pleit dan voor overheidsingrijpen. Dit kan allerlei vormen aannemen. Bijvoorbeeld door het verstrekken van kostprijsverlagende subsidies, of het afdekken van financiële risico’s vanuit de overheid. Of door directe investeringen van de overheid zelf in de infrastructuur. De financiering van dit soort overheidsbemoeienis moet geen probleem zijn. In het verleden hebben allerlei overheden inkomsten ontvangen uit de verkoop van kabelnetten of de veiling van etherfrequenties. Zoals bekend waren de kabelnetten oorspronkelijk in eigendom van de gemeenten of nutsbedrijven. Tijdens de privatiseringsgolf werden de kabelnetten voor soms exorbitante bedragen aan de kabelaars verkocht. In plaats van de revenuen te gebruiken voor het aanpassen en moderniseren van de kabelnetten, vloeiden deze inkomsten meestal rechtstreeks in de gemeentekassen, of werden de gemeentekassen gespekt met dividend, uitgekeerd door de nutsbedrijven. Ook de UMTS-miljarden zijn uit de sector gehaald en vormen in feite een belasting die doorberekend zal worden aan de consument. Alsnog investeren van deze opbrengsten uit het verleden is naar mijn mening de juiste weg. Hiermee wordt voorkomen dat de abonnees uiteindelijk via de markt, of via ingrijpen door de overheid, nog een keer de rekening voor de noodzakelijke upgrading krijgen gepresenteerd. Ik pleit voor snel overheidsingrijpen waarbij de marktpartijen snel duidelijkheid krijgen en waarbij de markt wordt gecorrigeerd. Alleen zo kan Nederland zijn bestaande voorsprong op breedbandgebied behouden en daarmee de vruchten van de verdere ICT-ontwikkeling blijven plukken. Peter van der Wel is directeur van EPN.