Markt optische disks blijft in beweging
De eerste cd’s kwamen beschikbaar in 1982, aanvankelijk alleen voor digitale audiobestanden, later ook voor meer algemene computerinformatie. De cd-rom was geboren, een schijfje met een capaciteit van 650 MB en later 700 MB. Die hoeveelheden kwamen overeen met de bekende ‘muziekformaten’ van 74 en 80 minuten. De zilverkleurige schijfjes hebben een aantal jaren goed dienst gedaan, als drager van muziek, programma’s en bestanden. In de jaren negentig kwam een kentering in de algehele tevredenheid, de toch forse capaciteit van de cd’s was voor sommige toepassingen te weinig. Bijvoorbeeld voor het opslaan van een complete speelfilm was de capaciteit van cd’s te gering. In 1995 werd een voorstel gedaan voor een nieuw type schijf, met een veel grotere capaciteit. In feite waren er twee voorstellen, eentje onder aanvoering van Philips en Sony en het andere voorstel kwam werd onder leiding van Toshiba en Time-Warner gelanceerd. Philips en Sony hadden de oorspronkelijke cd groot gemaakt en streefden nu naar een multimedia-cd, ofwel een MMCD met een opslagcapaciteit van 7,4 gigabyte. Hiervoor diende de schijf te zijn voorzien van twee lagen. Toshiba cum suis zagen meer in een SD, een Super Density schijf, een dubbelzijdige disk met 5 gigabyte per zijde. Richtingenstrijd Het gevolg van de dubbele plannen was een ‘formaat-oorlog’, die, eigenlijk ongewoon in automatiseringsland, al na een een paar maanden werd beslecht. De partijen besluiten een gemeenschappelijk formaat aan te houden, dat als Digital Versatile Disk (DVD) op de markt kwam. Een schijf met een capaciteit van 4,7 gigabyte, voldoende om er een speelfilm op te zetten, inclusief ondertitels in diverse talen. Toch waren de strubbelingen over disk-standaarden hiermee niet uit de wereld. Op het vlak van de beschrijfbare DVD’s, in het begin aangeduid als DVD Ram, ging de richtingenstrijd gewoon door. Al snel ontstonden twee consortia, met in totaal drie voorgestelde standaarden. Het DVD-Forum, een groep die bestond uit meest kleine bedrijven en ontwikkelaars, schaarde zich achter de DVD-Ram alsmede de DVD-R en DVD-RW. Zij vonden Philips tegenover zich, dat een eigen standaard propageerde onder de namen DVD+R en DVD+RW. In deze staat de letter R voor ‘recordable’, met andere woorden eenmaal te beschrijven, en RW voor ‘rewritable’, waarbij gegevens meermalen een plaatsje op de schijf kunnen krijgen. Hier kwam het niet tot een standaard, vooral omdat de makers van hardware ervoor zorgden dat hun apparatuur met verschillende standaards overweg kon. Nu de dubbellaags DVD zijn intrede heeft gedaan, ontbrandt andermaal de strijd om de vraag wat de standaard wordt. Philips timmert aan de weg met zijn Double Layer DVD+R, terwijl Pioneer hetzelfde doet met de dubbellaags DVD-R. Pioneer heeft zijn ontwerp inmiddels gepresenteerd bij het DVD-Forum, in de hoop dat deze techniek het tot standaard zal schoppen. Nieuwe techniek De optische schijven van tegenwoordig worden gebruikt in combinatie met ofwel een infrarode (IR)-laser, dan wel eentje die rood licht uitstraalt. Met IR-licht kunnen de sporen op de schijf op een minimale afstand van 1,6 micron worden geplaatst. Zouden de tracks dichter op elkaar liggen, dan bedekt het lichtvlekje van de laser twee sporen tegelijk en ontstaan leesfouten. De sporen kunnen dichter op elkaar worden gezet naarmate de golflengte van het laserlicht kleiner wordt. Het rode laserlicht zorgt ervoor dat de minimale afstand tussen de sporen teruggebracht wordt tot 0,74 micron. Dit is de techniek die bij DVD’s wordt gebruikt om 4,7 GB weg te schrijven. De industrie is nu bezig met de ontwikkeling van een laser die blauw licht (Blu Ray) gebruikt. Die kan overweg met sporen op een onderlinge afstand van 0,32 micron. Met die techniek kan een disk van 12 centimeter doorsnede ongeveer 25 gigabyte bevatten. Aan de maat van de schijven zal niets worden veranderd, anders is het niet meer mogelijk om een drive te maken die backwards compatible is. Met het gemeenschappelijke fysieke formaat van 12 centimeter doorsnee lukt dat wel. De Blu Ray-DVD leek even dé nieuwe standaard te worden, maar ook nu is er een partij die een andere technologie propageert: de High-Density (HD)-DVD, aangedragen door het gelegenheidsduo NEC/ Toshiba. De twee Japanse bedrijven hebben hun technologie voorgesteld bij het DVD-Forum en deze organisatie heeft zich achter deze technologie geschaard. De HD-DVD was vroeger bekend onder de naam AOD, de afkorting van Advanced Optical Disk. De HD-DVD maakt gebruik van dezelfde blauwe laser als de Blu Ray en de schijven worden ook in exact hetzelfde marktsegment gepositioneerd, dat van de videotoepassingen. Er is dus weer sprake van een tweedeling, die de consument tot een keuze dwingt. Eigen koers Los van alle ontwikkelingen in de geïndustrialiseerde wereld vaart China een geheel eigen koers, met de ontwikkeling van de EVD. Dit is een superschijf die uitsluitend bedoeld is voor de thuismarkt, wat steeds minder een niche is. De Enhanced Versatile Disk, zoals de schijf voluit heet, wordt ontwikkeld door een groep Chinese bedrijven met zware steun van de overheid. Het medium wordt gepresenteerd als ‘de natuurlijke evolutie van de hedendaagse optische schijf’. Het voornaamste gebruiksdoel is, aldus de makers, HDTV met een resolutie van 1920 bij 1080 beeldpunten. Van die informatie past een stroom van 110 minuten lang op een schijf. Er wordt gebruikgemaakt van een geheel eigen compressiemethode voor zowel de audio- als de videoinformatie. Door die compleet eigen ontwikkeling ontsnappen de Chinezen aan het betalen van royalty’s voor technieken zoals Dolby en MPeg. Ook hoeven geen rechten te worden afgedragen aan DVD-Video. Het is waarschijnlijk dat de ‘standaard’ een lokale aangelegenheid blijft, aangezien geen enkele westerse filmmaatschappij het formaat zal ondersteunen. De videobeelden zullen dus van Chinese makkelijk moeten zijn. Daarnaast heeft de overheid van China al een verbod uitgevaardigd op export van EVD en gerelateerde technieken.