meer omzet draaien met minder mensen

Om een zinnige vergelijking te kunnen maken tussen de groeicijfers van bedrijven die sterk in omvang verschillen, is het niet ongebruikelijk de relatieve en de absolute groei te vermenigvuldigen. Dat levert dan een ‘index’ op die op zich niets betekent, maar wel een ‘eerlijke’ rangordening mogelijk maakt. Bij zo’n rangordening (tabel 1) komen ASML, Philips, LogicaCMG en ASM International naar voren als krachtigste groeiers van de Nederlandse IT-industrie. Als uitgesproken zwakke groeiers - of juister geformuleerd: ‘sterke krimpers’ - vallen op Getronics, KPN, Océ, Blue Fox en Simac. Getronics raakte zo’n tien procent kwijt op een omzet van rond de twee-en-een-half miljard. KPN kromp met slechts 1 procent, maar dat was wel meteen 250 miljoen euro. In 2004 nam de werkgelegenheid bij de beursgenoteerde IT-bedrijven verder af, en wel met 2 procent. Als grootste IT-werkgevers komen - weinig verrassend - Philips, KPN en Océ naar voren. Met respectievelijk 161.000 31.000 en 22.000 werknemers, waarvan echter slechts een minderheid werkelijk als ‘IT-er’ zal zijn aan te merken. Onder de bedrijven waarvan mag worden aangenomen dat ze wel hoofdzakelijk IT-functies kennen, was Getronics in 2004 met ruim 21.000 werknemers de grootste, ook al werkt van die groep meer dan driekwart buiten de landsgrenzen. Niettegenstaande de krimp in de werkgelegenheid overall, waren er in 2004 genoeg IT-bedrijven die een duidelijke personele groei tentoonspreidden. Als opnieuw wordt gekozen voor een vergelijking van de groei op basis van een samenstelling van absolute en relatieve groei komt (in tabel 2) ook hier ASML als sterkste groeier naar voren. De werkgelegenheid nam met 25 procent toe tot ruim 5000 personen. Ook Unit4Agresso had duidelijk meer mensen nodig. Verder was bij Magnus merkbaar dat het weer beter ging. Sterke krimp was vooral te zien bij het toch al niet erg grote Tie Holding, dat na afstoting van 50 medewerkers nu met 79 mensen draait. Ook AND en Rood Technology sneden flink, zonder dat dat in de grote getallen resulteerde. Anders ligt dat bij Getronics, waar de gemiddelde tewerkstelling over het jaar met 9 procent kromp, wat in een verlies van meer dan 2000 arbeidsplaatsen resulteerde. Productiviteit De IT is in Nederland niet de meest productieve bedrijfstak. Bij de beursgenoteerde IT-bedrijven ligt de omzet per medewerker met een krappe 2 ton zelfs meer dan één derde onder het gemiddelde van het bedrijfsleven in de volle breedte. Het zou echter niet terecht zijn de IT-branche op grond van deze cijfers te vereenzelvigen met de fameuze schoenmaker met zijn versleten zolen. De productiviteit of omzet per werknemer wordt immers vooral bepaald door de aard van de bedrijfsactiviteiten. Activiteiten die kapitaalintensief zijn zullen doorgaans minder arbeidskracht vergen en andersom. De IT-sector behoort tot de sectoren waar - enigszins in weerwil met de dominante perceptie - veel wordt geïnvesteerd in mensen en weinig wordt uitgegeven aan middelen of materialen (die overigens juist in deze sector ook steeds goedkoper worden). Verder kan een rol spelen dat sommige dienstverleners meer ‘gemakkelijke’ materialenomzet boeken dan productie- of adviesbedrijven. Dat kapitaalintensievere activiteiten er toe tenderen een hogere omzet per medewerker met zich mee te brengen dan arbeidsintensieve activiteiten, is ook terug te vinden binnen de IT-sector. In 2004 werd de hoogste arbeidsproductiviteit gerealiseerd bij bedrijven die, zoals ASML, Unit4Agresso, Newways en Versatel, technologieproducten verkopen en daarvoor in de loop der jaren flink hebben moeten investeren in kennis die vastligt in machines en intellectueel eigendom. In de onderste regionen van de productiviteitshiërarchie treffen we de dienstverleners aan die het, zoals TIE Holding en Getronics, vooral moeten hebben van kennis in hoofden van medewerkers. Gemiddeld genomen nam de omzet per medewerker bij de beursgenoteerde IT-bedrijven in Nederland toe met een krappe 8 procent. Ook voor productiviteit zal gelden dat een sterke groei vanaf een laag niveau mogelijk makkelijker valt te realiseren dan een meer bescheiden groei vanuit op zich al sterke positie. Om die reden is ook hier gekozen voor rangordening naar Relatieve maal Absolute groei. Op die basis komt (in tabel 3), enigszins verrassend nog steeds het meest productieve bedrijf naar voren als tevens krachtigste ‘opjager’ van de eigen productiviteit: ASML. Op de tweede plaats staat in de rangordening naar productiviteitsgroei LogicaCMG. Echt ongunstig verloopt de ontwikkeling van de productiviteit bij Blue Fox en Simac. Salarissen Het meest productieve bedrijf, ASML, is tevens het bedrijf dat het hoogste gemiddelde salaris betaalt: bijna 84.000 euro per medewerker. Om zijn kostbare ‘assets’ te exploiteren heeft ASML ook hoog opgeleide dus dure medewerkers nodig. Andersom is het bedrijf met de geringste omzet per medewerker, AND International, ook de zuinigste werkgever: 45,5 duizend euro per medewerker. Behalve de productiviteit/salaris-combinaties hoog/hoog en laag/laag zijn er ook bedrijven die een lage omzet per medewerker combineren met een hoog gemiddeld salarisniveau. Dat zijn bedrijven die, zoals als TIE Holding en Ordina, weinig andere productiemiddelen bezitten dan de kennis van hun medewerkers. Lage salarissen bij een hoge productiviteit komt niet voor. Begrijpelijk, want ‘If you pay peanuts you buy monkeys’.