‘$100-laptop’ al bij lancering gedoemd te mislukken

Daarnaast was Red Hat benaderd om het besturingsysteem te verzorgen. De energiezuinige display was ontwikkeld door Mary Lou Jespen, die CTO bij de stichting werd. Negroponte maakte echter meteen vijanden. Vooral Intel en Microsoft, want de OLPC ging samenwerken met concurrenten.
Ter illustratie de marktcijfers. Volgens onderzoeksbedrijf IDC werden er in 2006 voor 26 à 27 miljard dollar aan notebookprocessors verkocht. Intel had op deze mobieleprocessormarkt een aandeel van gemiddeld 83,55 procent en AMD 15,5 procent. Uit de jaarverslagen van datzelfde jaar blijkt dat Red Hat voor 230.444 duizend dollar aan Linux-licenties en Microsoft 13.209 miljoen dollar aan Windows-clients had verkocht.
Over hoe groot de vraag in ontwikkelingslanden precies was, waren de meningen verdeeld. Negroponte had het in 2005 over 800 miljoen, analisten noemden 250 miljoen. Gartner meldde in 2007 dat goedkope laptops zelfs een boost aan de totale pc-vraag in ontwikkelingslanden zou geven. In 2011 zou dit oplopen tot 5 miljoen stuks, alleen al voor educatieve doeleinden. Welke schatting je ook neemt, potentieel zouden AMD en Red Hat door hun medewerking aan het project dus een voorsprong kunnen krijgen in ontwikkelingslanden ten koste van Intel en Microsoft. Deze probeerde Negroponte dan ook zwart te maken door te stellen dat de XO-laptop onvoldoende mogelijkheden had.
Een tweede kritiekpunt was dat Negroponte van het begin hamerde op de exclusiviteit voor arme landen. Analisten stelden dat het project baat zou hebben als er ook commercieel zou worden verkocht. Negroponte weigerde dit echter. Hierdoor gooide hij de markt open voor concurrenten. In maart 2006 kwam Intel dan ook met een eigen plan dat uitmondde in de Classmate PC. Negroponte had op zijn beurt geen goed woord over voor Intel. Volgens hem ondermijnde het bedrijf hiermee de goede zaak. Eén project zou beter zijn dan meerdere. Intel was juist van mening dat meerdere gelijke projecten de derde wereld ten goede zou komen. Goed voorbeeld deed goed volgen en na Intel volgde meerdere bedrijven. Beste voorbeeld is Asus, die zich op de goedkopelaptopmarkt stortte met de Eee Pc, die gebruikmaakt van Intel-chips.
Concurrerende projecten werden extra gesteund door de opvatting dat Negroponte nog steeds ‘rijk’ wilde worden van de armen, een laptop zou namelijk nog goedkoper zou kunnen. Zo stelde India dat een goedkope laptop al voor 10 dollar kon. Door kostenstijgingen was de prijs van de XO intussen opgelopen tot 150 dollar, later 188 dollar. Uiteindelijk kwam Negroponte enigzins terug op zijn anticommerciehouding en startte het ‘Give 1, get 1’-principe. Amerikanen konden voor ongeveer 400 dollar een XO-laptop krijgen en één weggeven. Hiermee moest het OLPC-project ook een impuls krijgen in de derde wereld, want veel animo was er nog niet. Negroponte had vooral te maken met afzeggingen door wisselende regimes in Afrika en door de concurrentie met Intel.
In juli 2007 begroeven Intel en Negroponte uiteindelijk de strijdbijl en trad de chipfabrikant toe tot de OLPC-stichting. Er werd besloten dat er een XO-versie met Intel-processors zou komen. Ook Microsoft ging over de schreef en bevestigde te werken aan XP voor de XO-laptop.
Eind 2007 stapte Mary Lou Jespen op en ging ook commercieel. Ze richtte Pixel Qi om een ‘75 dollar’-laptop te gaan produceren. Niet veel later kregen Negroponte en Intel weer ruzie en, nog geen week voor de presentatie van een Intel XO-laptop op de CES, haakte Intel definitief af. Volgens Intel was Negroponte op zijn strepen gaan staan en had geëist dat Intel stopte met zijn Classmate ten gunste van de XO. Negroponte beschuldigde Intel hierop weer van ondermijning van een ‘humanitaire project’. Op de CES vervreemde Negroponte vervolgens ook partner Microsoft. Hij beweerde dat er gewerkt werd aan een dualboot-systeem om de XO zowel op Fedora Linux als een al goedwerkende Windows XP-versie te laten draaien. Microsoft ontkende dit en zou alleen werken aan een XP-only-versie. Deze moest nog worden getest.
Wat met goede bedoelingen begon, is in drie jaar niet veel opgeschoten. Negroponte heeft waarschijnlijk vanaf het begin de verkeerde beslissingen genomen. Vooral de exclusiviteit voor het goede doel liet een gat open voor concurrentie. Daarnaast werden meteen deals gesloten met bedrijven als AMD en Red Hat, waardoor andere partijen zich gebruuskeerd voelden en, sterker nog, bang waren om afzetmarkt te verliezen. Dit voedde de concurrerende projecten nog meer. Het opstappen van Jespen werd door sommigen treurig genoemd, anderen houden het er echter op dat ze op tijd het ‘zinkende schip’ heeft verlaten.
/w.gijzel@sdu.nl