Proces over sjoemelsoftware Volkswagen begint vandaag

Het gaat om oud-bestuurders en ex-ingenieurs van Volkswagen. Zij worden onder meer verdacht van medeplichtigheid aan fraude en bedrog. Vanwege de coronacrisis is de rechtszaak meermaals verschoven. Er zijn inmiddels ook nog meer oud-managers van Volkswagen aangeklaagd vanwege de fraude.

Milieutests detecteren

Volkswagen heeft zo'n 6 jaar terug (in september 2015) toegegeven dat het bedrijf met behulp van illegale software vals had gespeeld bij emissietesten. Daardoor leken miljoenen dieselauto's minder vervuilend te zijn dan ze eigenlijk waren. De ingebouwde software van de voertuigen met dieselmotoren konden aan het rijgedrag detecteren wanneer wagens op een testband stonden voor milieukeuring. Wanneer dat werd gedetecteerd, paste de sjoemelsoftware de werking van de motor aan zodat er minder uitstoot van stikstofoxide was, en de auto's ónder de milieugrenzen bleven.

Het schandaal heeft autoconcern Volkswagen, waar ook merken als Audi, Seat en Skoda onder vallen, inmiddels al vele miljarden aan boetes en schadevergoedingen gekost. De belangrijkste vraag in het nu van start gaande proces is: wie wist wat en wanneer? Deze vraag staat ook al zes jaar centraal in het juridische onderzoek naar 'dieselgate'. De regionale rechtbank wil opheldering over de vermeende persoonlijke verantwoordelijkheid van VW-bestuurders voor een van de grootste Duitse economische schandalen ooit.

Marktmanipulatie en klantencompensatie

De fraude is aan het licht gekomen toen de Amerikaanse Environmental Protection Agency (EPA) erachter kwam dat er bij emissietests van dieselauto's werd gemanipuleerd. Een paar dagen later nam Volkswagen-topmanager Winterkorn ontslag bij het concern. De 74-jarige bestuurder is ook aangeklaagd voor marktmanipulatie vanwege het opzettelijk te laat informeren van beleggers over de financiële gevolgen van de affaire rond sjoemelsoftware.

Tal van rechtbanken houden zich ook al enkele jaren bezig met civielrechtelijke aspecten zoals de schadeloosstelling van consumenten of beleggers. VW heeft alleen al voor de juridische kosten meer dan 32 miljard euro uitgegeven of opzij gezet. Inmiddels is met Winterkorn, andere voormalige topmanagers en aansprakelijkheidsverzekeraars een compensatiedeal gesloten voor een totaalbedrag van 280 miljoen euro.

Werk versus de wet

De bestuurders hangen gevangenisstraffen tot wel tien jaar boven het hoofd. De verwachting is dat het proces een lange tijd zal duren. Naast topmanagers van de diverse betrokken autofabrikanten zijn ook ingenieurs en ontwikkelaars in beeld bij de juridische gevolgen van dieselgate.

Hierbij speelt de kwestie van het maken van illegale of frauderende software, al dan niet in expliciete opdracht van een directe leidinggevende of topmanager. Werknemers hebben het recht van werkweigering als hun werkgever taken opdraagt die in strijd met de wet zijn. Privé-aansprakelijkheid is echter niet altijd meteen van toepassing.