Elektronische overheid tobt met versplintering
"Ieder programma heeft zijn eigen website, folder, logo, regionale bijeenkomsten en jaarcongres", zei HEC-onderzoeker Maarten Hillenaar op het onlangs gehouden VIAG-congres, waar gemeentelijke I&A-coördinatoren voor de zoveelste keer hoorden, en uitspraken, dat de elektronische overheid hoger op de bestuurlijke agenda moet, afstemming en standaardisatie broodnodig zijn en krachtiger aansturing niet minder. Veel van Hillenaars ergernis over onsamenhangende communicatie, door de Capgemini-studie onderbouwd, is te linken aan ICTU, de door Rijk en gemeenten opgerichte ICT-uitvoeringsorganisatie waar veel ontwikkelingen samenkomen. De ICTU-website vermeldt niet minder dan twintig lopende programma’s. De gedachte dat bundeling daarvan binnen één organisatie vruchtbare kruisbestuiving of op z’n minst onderlinge afstemming bevordert ligt voor de hand, maar dat geldt evengoed voor de constatering dat dat moeilijk gaat nu de almaar uitdijende club inmiddels verspreid over vier locaties is gehuisvest. Die gebrekkige oriëntatie van programma’s op elkaar ligt ook besloten in de structuur. Elk programma heeft zijn eigen opdrachtgevers. Opdrachtnemers zullen zich eerder daaraan iets gelegen laten liggen dan aan een ander programma, dat toevallig ook bij ICTU is ondergebracht. Of zelfs dat niet eens is, maar bij een ministerie zit (zoals de basisregistraties adressen en gebouwen bij VROM). Nieuwsbrieven "We zijn één groot project geworden", schreef directeur Siep Eilander in zijn laatste jaarverslag. Maar naar de inschrijfmogelijkheid voor een ICTU-nieuwsbrief zoekt men op zijn website tevergeefs. Inderdaad houden programma’s er eigen nieuwsbrieven op na. Aangezien bij geïntegreerde dienstverlening, waar het vooral om te doen is, alles zo ongeveer met alles te maken heeft, komen dezelfde items nogal eens in verschillende nieuwsbrieven voorbij. Een I&A-coördinator van een kleine gemeente, het overgrote deel van de lokale overheid, zou zijn baas niet blij maken met pogingen alles in onderling perspectief te plaatsen om er de ware merites van te doorgronden, want dan ligt de afdeling verder zo ongeveer plat. Implementatie Zou EGEM hem daarvoor geen handvatten bieden? Ingesteld door Rijk en gemeenten moest EGEM die laatste ondersteunen bij de lokale realisatie van de elektronische overheid. Maar volgens Cees Prins (vorig jaar de IMG-voorzitter die de ‘chaos’-boodschap bracht, inmiddels met pensioen en op genoemd VIAG-congres opgedraafd als betrokken burger) bedenkt EGEM allerlei moois om het bij gemeenten over de schutting te werpen: ‘Implementeert u maar’. En dat is nu precies waarmee gemeenten worstelen: hoe alles te implementeren? Kritiek op wat er uit EGEM komt is ook elders hoorbaar, evenals een toenemende roep om kant en klare softwareproducten. Daar zouden gemeenten pas iets aan hebben. EGEM is de ene helft van een tweeluik dat rijk en gemeenten in maart 2002 aankondigden in een gezamenlijke intentieverklaring om de e-gemeente vooruit te helpen. De andere helft is de Regiegroep ICT en Overheid. De naam belooft meer dan de praktijk laat zien. Dat weet de Regiegroep ook, want het was zelf opdrachtgever voor genoemde HEC/Capgemini-onderzoeken. Het HEC-rapport serveert een centrale regisseur af als zijnde een illusie. Het moet dus rigoureus anders. De Regiegroep moet op basis van de onderzoeksrapporten nog een strategie uitwerken, maar als het aan Nils Borgesius ligt, hoofd Informatiebeleid van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), worden samenwerkingsverbanden met potentie, die vaak informeel ontstaan, krachtig gesteund en initiatieven die van het beleid afwijken, ontmoedigd. ‘Winning coalitions’ moeten de e-overheid dichterbij brengen. De tijden zijn rijp, op allerlei plaatsen gist het, iedereen is ervan doordrongen dat er nu eens wat van de grond moet komen, stelt hij. Initiatief In Groningen hebben de vijfentwintig gemeenten, de provincie en de waterschappen de handen ineen geslagen. Van gemeenten niet de I&A’ers, maar de secretarissen, het hoogste ambtelijk management. Maar ‘worden sommige initiatieven niet genomen om het initiatief?’, was een vraag die op het VIAG-congres viel te vernemen. Zoals de ‘Oproep tot vernieuwing van IMG’. Niet dat de IMG zich wil vernieuwen, ze pleit voor nieuwe wegen ten behoeve van de Andere Overheid en wil naar gezamenlijk opdrachtgeverschap, shared service centers en application service providers van en voor de lokale overheid. En dan is er nog het ‘Pact van Pans’, genoemd naar de hoofddirecteur van de VNG, waarin ook gemeentesecretarissen samenwerken aan gezamenlijk opdrachtgeverschap. Hebben ze geen fiducie in EGEM? Waarom versterken ze die club niet? Lokale initiatieven maken het bos nog rijker aan geboomte. Wellicht maken snoeien, kappen en herplanten winnende coalities zichtbaar.