ICT-agenda verplicht overheid tot daden

Maar, zo noemt hij zelf als zwak punt, er staan ook veel zaken nog niet in vermeld. "Er is bewust gekozen voor de vorm van een agenda in plaats van een nota, omdat we van plan zijn in de komende tijd onderwerpen toe te voegen. Ik heb geleerd niet alleen te denken aan wat allemaal zou kunnen, maar te beginnen met waar je al wat kan en niet na te laten de lijst uit te breiden." Boven aan de lijst speerpunten prijkt het eenmalig aanleveren van gegevens bij de overheid. Toch staat het indienen van wetsontwerpen voor basisregistraties, een belangrijke voorwaarde voor eenmalige gegevensverstrekking, pas uiterlijk 2007 op het programma. Daar spreekt niet echt daadkracht uit, of zie ik dat verkeerd? "We willen al op korte termijn voor bedrijven die voorwaarde gaan vervullen. Voor het eind van het jaar wil ik een wetsvoorstel hebben voorbereid om daarmee zo snel mogelijk naar de Kamer te gaan. Je hebt echter wel te maken met een doorlooptijd van wetgeving waar je niet vrolijk van wordt. Daarom is die veiligheidsmarge ingebouwd. We werken echter tegelijk aan de wetgeving en aan de technische voorzieningen. De eerste versie van de basisregistratie voor bedrijven is al opgeleverd. Het liefst bereid ik alles zo voor dat het parlement kan besluiten het zo ook te gaan doen. Daar zit een tomeloze ambitie achter." Overheidsdiensten hebben zich tot nu toe nogal als koninkrijkjes opgesteld die hun informatie en de macht daarover niet graag prijsgeven. Is dat probleem al opgelost? "Ik moet voorzichtig zijn, want er liggen nog wat laatste vraagstukken. Maar de bedoeling is op korte termijn met alle departementen definitieve afspraken te maken. Met deze agenda pakken we een aantal zaken op die al langer lopen, maar we leggen onszelf nu precieze verplichtingen op. Er staan handtekeningen van de ministers van Economische Zaken, Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen onder de ICT-agenda, namens het hele kabinet. Dus wij committeren ons allen." Is de veiligheid van die gedeelde gegevens wel voldoende gewaarborgd? "Het klinkt als een dooddoener, maar het niet gekoppeld zijn van die gegevens zou je nu niet veiliger moeten doen voelen. Iedere burger en ieder bedrijf staat in zoveel bestanden. Ik wil Nederland niet bang maken, maar als je je nu afvraagt wie er allemaal bij die gegevens kan komen, word je niet vrolijk. In de nieuwe situatie kun je veel beter afspreken wie onder welke voorwaarde toegang krijgt tot wat. We werken daartoe intensief samen met het College Bescherming Persoonsgegevens. Bovendien krijgt de burger zelf ook meer zeggenschap over de toegang." Daarmee is de formele toegang geregeld, maar hoe zit het met de beveiliging tegen hackers? "In de nieuwe situatie gaat niet om één beveiligingsschil. Het gaat ook niet om één bestand, maar om verschillende bestanden met ‘sluisjes’ daartussen. Het is dus niet zo dat als de ‘buitensluis’ open is, iedereen vrij kan rondkijken." ICT-voorzieningen leiden onvoldoende tot productiviteitsverhoging, constateert de overheid in de ICT-agenda en wil zich inzetten om dat probleem op te lossen. Is dat een taak voor de overheid of wordt eigenlijk gesignaleerd dat de branche zelf de voordelen van ICT niet kan uitdragen? "Als een particulier, bedrijf of overheidsinstelling het voordeel van ICT niet inziet, dan kun je net zo lang bezig blijven als je wilt. Het voordeel moet er liggen. De overheid heeft eerder al programma’s ondersteund die met name het MKB de weg wijzen hoe bedrijven door slim gebruik te maken van ICT hun bedrijfsvoering kunnen verbeteren. Syntens doet dat samen met de brancheorganisaties. Het blijkt dat als je een aantal voorzieningen creëert, zoals publiekscampagnes en trainingen, het gemakkelijker gaat. Maar de primaire taak ligt bij de bedrijven." ICT moet de productiviteit verhogen, maar ICT zorgt er ook voor dat arbeid weglekt naar lagelonenlanden. Ziet u dat als probleem? "Kijk naar de positieve kant. Veel van de ontwikkeling in bedrijvigheid is sterk aan ICT gekoppeld. Ondanks de ups en downs in de sector neemt deze een ‘niet onbelangrijk’ deel van de economische ontwikkeling voor zijn rekening. Je moet dan vaststellen dat er zowel hoogwaardige als laagwaardige elementen zitten in de bedrijfskolommen. Als je veel laagwaardige arbeid hebt waaraan hoge arbeidskosten vastzitten, ligt het voor de hand dat je die niet in Nederland blijft doen. Het aardige is dat er ook weer bedrijvigheid vanuit bijvoorbeeld India naar Nederland komt, namelijk de activiteiten die vragen om eigenwijsheid en om mensen die niet alleen uitvoeren wat hen wordt voorgeschoteld maar die ook zelf denken. Er zit een balans tussen de kosten en het type arbeid, die bepaalt wat je wel en niet hier doet." "Ingewikkelder vind ik de problematiek rond de vernieuwing binnen bedrijven. Wereldwijd is in deze sector de bereidheid te investeren afgenomen. Dan raak je aan de interactie tussen wetenschap en bedrijvigheid. De vraag is hoe Nederland een voorbeeldfunctie kan vervullen. Er zijn voorbeelden waar dat goed lukt zoals bij Surfnet, Gigaport, het Telematica Instituut, TNO, het werk aan embedded systems in Eindhoven en de breedbandactiviteiten in Twente. Blijkbaar hebben we kernen in Nederland die interessant zijn voor de bedrijvigheid. Dus moeten we kijken naar de voorwaarden en daar op voortbouwen" De ICT-agenda stelt voor het huidige ICT Forum, dat adviseert over het verbeteren van de samenwerking tussen ICT-onderzoeksgroepen en -bedrijven, om te vormen tot een Regieorgaan met meer mandaat. Hoe gaat dit orgaan dat beleid uitvoeren? "Advisering houdt een zekere vrijblijvendheid in. Wil je meer winst boeken dan moet je de wereld van onderzoek en gebruik verplichten daadwerkelijk stappen te zetten. De ICT-agenda geeft aan dat samen met de betrokken partijen moet worden afgesproken wat er moet gebeuren en vervolgens hoe daar de middelen aan worden gekoppeld." In de ICT-agenda stelt het kabinet voor de publieke sectoren door te lichten op punten waar de inzet van ICT de productiviteit kan verbeteren. Hoe wordt die doorlichting concreet ingevuld en wat zijn de resultaten na drie jaar? "In onze speerpunten staat de eenmalige aanmelding en unieke identificatie. Voor de zorg geldt hetzelfde; de overheid vindt dat het gesodemieter nu maar eens moet zijn afgelopen en dat er een uniek identificatienummer moet komen. De departementen zijn het eens over de verplichtstelling van zo’n nummer. We gaan zo ook naar andere sectoren kijken. In al die domeinen werken we nu veel nauwer samen met andere departementen dan voorheen. Het gaat vaak niet om de technische voorzieningen maar meer om de organisatie en de samenwerking tussen de diensten eromheen. Daar maken we nu harde afspraken over. Bovendien kampen deze projecten met twee problemen, namelijk dat de kosten voor de baten uitgaan en de baten vaak op andere plekken terechtkomen dan waar de kosten worden gemaakt. Al die problemen pakken we op en we maken duidelijk aan de omgeving wat wij als samenwerkende departementen wanneer gaan opleveren of doen." Waarom geeft de ICT-agenda aan dat een fundamentele keuze tussen concurrentie op of tussen infrastructuren voorlopig niet wordt genomen, terwijl de ICT-sector daar reikhalzend naar uitkijkt voor het maken van hun toekomstplannen? "Zo’n type nota zal er nooit komen. Er is al zo veel gezegd over mogelijke oplossingen dat het merkwaardig zou zijn als de overheid opeens met een panacee komt. De ICT-agenda zegt dat we op het gebied van breedband in de komende tijd aandacht moeten besteden aan zowel de voorzieningen en de benutting daarvan, bijvoorbeeld voor het onderwijs, de zorg en de dienstverlening aan burgers. Op dat punt komt er een nota, maar dat zal geen ‘glasnota’ zijn. De vraag is of concurrentie tussen of op infrastructuren wel zo’n relevant probleem is? De nieuwe telecomwet stelt voorwaarden aan de beschikbaarheid van elektronische communicatievoorzieningen. Het probleem is - en dat geldt ook voor de energiemarkt en het spoor - hoe kom je van een oude naar een nieuwe infrastructuur terwijl er investeringen zijn gedaan en je te maken hebt met verschillende doorlooptijden? Dat maakt het ingewikkeld. Verwacht echter niet dat de overheid dat soort investeringsvraagstukken van bedrijven gaat oplossen." Waarom krijgen auteursrechten en cybercrime nauwelijks aandacht in de ICT-agenda? "Zoals ik al aangaf in het begin: deze agenda somt niet alles direct op. Dit zijn typisch punten waar we in de nabije toekomst aan moeten werken. Dan komen ze pas op de agenda als we weten welke stappen we gaan zetten." Speerpunten ICT-agenda • -Burgers en bedrijven hoeven bepaalde gegevens nog maar één keer aan te leveren bij de overheid. • -Er komt een elektronisch systeem waarmee burgers en bedrijven zich eenduidig bekend kunnen maken bij de overheid. • -Voor haar communicatie, zowel intern als met de buitenwereld, gaat de overheid open standaarden gebruiken, waardoor de leveranciersafhankelijkheid wordt verminderd en goedkopere c.q alternatieve oplossingen binnen handbereik komen. • -Burgers, bedrijven en instellingen kunnen tegen vergelijkbare kosten een substantieel snellere aansluiting krijgen op internet en daarover geleverde diensten, dan thans het geval is. • -Veiligheid en betrouwbaarheid van en vertrouwen in het gebruik van ICT-voorzieningen en internet nemen sterk toe. • -Er komt een regieorgaan ICT-onderzoek en -innovatie om het ICT-onderzoek te versterken en meer samenhang te bereiken in het traject van het fundamenteel onderzoek tot toepassing.