Banken nemen beveiliging niet serieus
De vraag ‘Zit ik hier nu werkelijk tegenover de man die het eerste e-mailtje van Nederland verstuurde?’ wimpelt hij gelijk weg. "Welnee, dat verhaal is een hype. Voor succes heeft de wereld een personificatie nodig. Maar het werk doe je met een groep mensen en het vervelende is dat die anderen daardoor buiten zicht blijven." De reactie kenmerkt het jongensachtige bescheiden karakter van deze peetvader van het Nederlandse en Europese internet. Voor al het werk dat hij in dienst van het Amsterdamse Centrum voor Wiskunde en Informatica (CWI) deed aan de ontwikkeling van internet, werd hij vijf jaar geleden al geridderd. Flauwekul vond Beertema het lintje eerst, want ‘onderscheidingen worden veelal toch maar automatisch uitgereikt’. "Het was dat ik erdoor werd overvallen, anders had ik het geweigerd." Pas maanden later kwam hij er achter dat de onderscheiding in feite de materialisering was van een grote collectieve waardering in binnen- en buitenland, voor al zijn inspanningen en enthousiasme. Mijlpaal Voor Beertema is de echte mijlpaal het mailtje dat hij op 17 november 1988 ontving van Rick Adams, zijn toenmalige evenknie bij het Amerikaanse Center for Seismic Studies in Arlington (bij Washington): "Er stond ‘Jullie hebben nu volledige IP-connectiviteit met NSF-net’ (National Science Foundation, red)’, stond er in. Ik heb het nog ergens bewaard. Het markeert voor mij het begin van internet in Europa." Twee jaar eerder had Beertema met de registratie van het.nl-domein de basis gelegd voor het gebruik van country code-toplevel-domeinen in heel Europa. Dat was bittere noodzaak door het toenemend aantal computers op het toenmalige Unix to Unix Communication Protocol (UUCP)-netwerk. In het NSFnet en ARPA-net, de voorlopers van het huidige internet, bestond al de adressering zoals we die nu kennen. De bekende internettopleveldomeinen zoals.com,.net,.org en.edu waren al in gebruik. Beertema ontdekte in de standaarden (RFC920 en ISO 3166) de mogelijkheid ook landendomeinen met een tweeletterige code te creëren. Daardoor zou opeens per land de adresruimte beschikbaar komen die tot dan toe nog voor de hele wereld diende. "Ik weet nog goed dat ik mijn hele argumentatie opstuurde naar Vincent Cerf (een van de grondleggers van het internet, red). Ik moest eerst nog zijn e-mailadres aan Rick Adams vragen." Binnen enkele weken was het.nl-domein een feit. Daarna hielp Beertema veel Europese collega’s de procedure voor hun land te herhalen zodat in korte tijd de meeste Europese landen hun nationale toplevel-domein hadden geregistreerd. De e-mail adressering liep daardoor naadloos over in die op het Europese Internet, toen daar op die gedenkwaardige dag in november 1988 eenmaal de basis voor was gelegd. Erg vlot verliep die introductie overigens niet. Beertema zucht nog van de politieke hobbels die moesten worden geslecht. De overheid en de toen nog niet geliberaliseerde telecomindustrie vormden een machtig blok dat niets zag in het cowboy-protocol dat het internetprotocol (IP) in hun ogen was. IP komt niet uit de koker van de International Telecommunication Union (ITU). "Tussen ‘88 en ‘90 hebben we een heftige strijd gevoerd met de Europese Commissie die vasthield aan het OSI-lagenmodel en het X.25- en X.400-protocol. Het was een regelrechte strijd om de macht. Het was de eerste keer dat er een communicatieprotocol werd gebruikt dat niet was geïntroduceerd door de telecomindustrie. De telecomsector was gewoon benauwd macht te verliezen." Het verzet van de telecomsector kalfde in de jaren daarna maar heel langzaam af. "Sommigen zien het licht wat later dan anderen", zegt Beertema olijk. Drempels Het inmiddels opgerichte SURFnet, de organisatie die het computernetwerk voor de hoger onderwijs- en onderzoeksinstellingen beheert, raakte in een lastige spagaat. Met de overheid en het toenmalig staatstelecombedrijf PTT als aandeelhouders moest de organisatie eigenlijk de officiële koers varen. De club van technici, die SURFnet eigenlijk was, wist echter al veel langer dat IP beter in de behoeften voorzag en tegen geringere kosten. Ook lagen er forse financiële drempels voor de ontwikkeling van internet. "Voor de eerste transatlantische lijn betaalden we bijvoorbeeld zo’n tienduizend gulden per maand. Toch was dat al een vooruitgang. Daarvoor gebruikten we een inbelverbinding met de VS waarvoor EUnet 4,5 gulden per minuut betaalde. Met transportsnelheden van 300 baud (ca 300 bit per seconde, red) was dat een echte showstopper." Om de kosten te drukken werd al het internationale verkeer bij voorkeur opgespaard tot de avonduren wanneer de tarieven laag waren. Om het systeem verbinding te laten maken waren autodialers nodig, apparaatjes die op ingestelde tijdstippen automatisch een nummer kunnen draaien. Dergelijke apparatuur was echter verboden in Nederland. "Die dingen hebben we toen voor eigen rekening laten maken en onze buitenlandse collega’s smokkelden ze mee naar hun eigen land. Ze kostten destijds de lieve som van 2500 gulden per stuk." De PTT was echter doodsbang dat de apparatuur het netwerk zou ontregelen of mensen ‘s nachts uit bed zou bellen. Na 1990 kwam de uitbreiding van het Nederlandse internet in een stroomversnelling. Al snel deed ook het commerciële gebruik van het netwerk zijn intrede. "Visionairs als Rop Gongrijp, Felipe Rodriquez en Cor Bosman richtten internetprovider XS4All (toegang voor allen, red) op om ook particulieren toegang tot internet te geven." Het CWI had tot dan toe als enige internetserviceprovider in Nederland opgetreden. Het instituut deed wel wat ISP-werk voor grote bedrijven maar niet voor particulieren. De zakelijke dienstverlening stootte het instituut in die periode ook af naar daarvoor opgerichte specialisten als NLnet en de Europese organisatie EUnet. Registraties Beertema bleef echter, als beheerder van het.nl-domein, alle Nederlandse domeinnaamregistraties uitvoeren. "Het begon als een klusje erbij maar groeide uit tot een gigantische hoeveelheid werk, die mij bijna heeft genekt. Op een gegeven moment deed ik meer dan zevenhonderd registraties per maand. En alles moest met de hand." Beertema’s baas, de CWI-directie, werd er ook niet gelukkig van. De registratie was een vreemde activiteit voor het instituut en Beertema kwam eigenlijk niet meer toe aan zijn eigen taken als netwerkspecialist. Halverwege de jaren negentig groeide het Beertema echt boven het hoofd. In 1996 werd door het CWI, NLnet en SURFnet de Stichting Internetdomeinregistratie Nederland (SIDN) opgericht waar Beertema zijn werk aan overdroeg. Ook dit organisatiemodel heeft weer in veel Europese landen als voorbeeld gediend om een vergelijkbare ‘registry’ op te zetten. Vanaf toen had Beertema eindelijk weer tijd om te sleutelen aan netwerken, alhoewel hij als bestuurslid van SIDN nog regelmatig moest opdraven voor raad en daad. Inmiddels zijn er zo’n 1,2 miljoen namen geregistreerd onder het.nl-domein. "Soms word je door de ontwikkeling ingehaald. Persoonlijke domeinnamen is zo’n voorbeeld. Ik zag niets in het registreren van domeinnamen van particulieren, maar er werd wel om gevraagd. Met name de overheid wilde dat mensen van provider konden wisselen zonder hun e-mailadres te hoeven veranderen. We hebben toen wat bedacht met de toevoeging van een driecijferige code achter de naam, bijvoorbeeld janjansen.231.nl, maar dat is nooit aangeslagen." Nu de regels nog verder zijn versoepeld, heeft dat de groei in het aantal geregistreerde domeinen wel gestimuleerd, maar niet de schokgolf teweeg gebracht die velen verwachtten. Beertema ziet er een teken in dat er een afvlakking in de groei optreedt. "Op een gegeven moment zal er wel een plafond worden bereikt, maar waar dat ligt, bij twee of bij vijf miljoen namen, is moeilijk te voorspellen" Ergernissen Over de grote invloed die de commercie inmiddels heeft op het internet dat tot tien jaar geleden nog een vrijwel puur academische speeltuin was, heeft hij gemengde gevoelens. "Ik ben geneigd het goede in de mens te zien, noem het een idealistische inslag. Serieus en verantwoord gebruik van het netwerk voor informatievoorziening en e-mail door bedrijven daar heb ik helemaal geen probleem mee." Dan flitsen zijn ogen op en trekken de rimpels in zijn voorhoofd. "Maar waar ik een bloedhekel aan heb is al die rommel waarmee ongevraagd je privéleven wordt doordrenkt. Flikkerende reclames en een inbox vol spam, je kunt er niet meer aan ontkomen." Ook hekelt hij de bedrijven die zoals hij zegt ‘met nauwelijks verstand van zaken’ diensten op het web aanbieden. "Met name een aantal banken, zoals de Rabobank en de Postbank, maar ook de overheid, die hun klanten verplichten gebruik te maken van Microsoft’s Internet Explorer, de meest gammele en onveilige browser die er bestaat. In de Microsoft software zijn zelfs RFC’s (internetstandaarden, red) die twintig jaar geleden al zijn afgesproken, nog steeds niet goed verwerkt." De ABN-Amro noemt hij als gunstige uitzondering. "Het blijkt dus technisch best te kunnen om een goede veilige, browseronafhankelijke dienst te ontwerpen." Gistren nam hij formeel afscheid van het CWI waar hij 38 jaar werkte. Aanstonds gaat zijn prepensioen in. Echt loslaten kan Beertema het werk nog niet. Voor het interview kwam hij naar zijn oude werkplek, waar hij zijn naambordje heeft vervangen door ‘Heintje Davids’. Gelijk zat hij weer te sleutelen aan een PC. "Die was gisteren gecrashed. Gelijk maar even kijken wat er aan de hand is." In zijn gewoonte driekwart van de dag achter de computer te zitten, is dan ook nog weinig veranderd. Maar hij verheugt zich wel op zijn hobby’s en het vrijwilligerswerk voor het stoomgemaal De Cruquius.