Minister: 'achterdeur' is verenigbaar met kabinetsstandpunt vóór encryptie

"Het kabinet onderschrijft het belang van sterke encryptie voor de veiligheid op internet, ter ondersteuning van de bescherming van de persoonlijke levenssfeer van burgers, voor vertrouwelijke communicatie van overheid en bedrijven, en voor de Nederlandse economie", aldus het formele standpunt van het kabinet over encryptie.

Aanslagen Parijs

Terwijl versleuteling van data, inclusief communicatie, dus nuttig en noodzakelijk is, vormt het ook een belemmering "voor het verkrijgen van informatie die noodzakelijk is voor opsporings-, inlichtingen- en veiligheidsdiensten wanneer kwaadwillenden (zoals criminelen en terroristen) hiervan gebruikmaken", stipt het in 2016 geformuleerde kabinetsstandpunt aan.

De toen recente aanslagen in Parijs hebben door het mogelijke gebruik van encryptie door de aanslagplegers geleid "tot de gerechtvaardigde vraag wat er nodig is om opsporings-, inlichtingen- en veiligheidsdiensten goed zicht te bieden en laten houden op aanslagplanning."

Langlopende backdoordiscussie

Huidig Justitie-minister Ferd Grapperhaus pleit voor een achterdeur in encryptie, omdat het steeds goed mogelijk is om versleuteling te kraken én om onversleutelde informatie te vorderen bij communicatie-aanbieders. Zo'n backdoor, wat al jaren door opsporingsinstanties op haast regelmatige basis wordt geopperd, vormt echter een fundamentele verzwakking van encryptie. Een geheime achterdeur kan vroeg of laat in verkeerde handen vallen, én ondermijnt vertrouwen in versleuteling.

Vandaar het kabinetsstandpunt vóór sterke encryptie en tégen "beperkende wettelijke maatregelen ten aanzien van de ontwikkeling, de beschikbaarheid en het gebruik van encryptie binnen Nederland". Grapperhaus stelt echter dat zijn wens voor een achterdeur best verenigbaar is met het formele overheidsstandpunt. "Mijn zorgen zijn niet in strijd met het kabinetsstandpunt uit 2016", schrijft hij nu in antwoord op Kamervragen.

"In het kabinetsstandpunt wordt onder meer gemeld dat encryptie het (tijdig) verkrijgen van inzicht in de communicatie ten behoeve van de bescherming van de nationale veiligheid en de opsporing van strafbare feiten bemoeilijkt, vertraagt of onmogelijk maakt. Dit geldt bijvoorbeeld voor de opsporing naar het vervaardigen, verspreiden of bezitten van kinderporno, zware criminaliteit en terrorisme."

Nuance in aanpak

De nuance lijkt te zitten in Grapperhaus' insteek om niet te mikken op wettelijke maatregelen, die door het kabinet als niet wenselijk zijn gesteld. In plaats daarvan zet de Nederlandse minister van Justitie in op nog niet gedefinieerd overleg en samenwerking tussen overheid en bedrijfsleven.

Hij verklaart het belang van encryptie voor de veilige communicatie tussen burger, bedrijf en overheid te onderschrijven. De minister noemt daarbij ook de bescherming die encryptie geeft voor de persoonlijke levenssfeer van mensen, en erkent dat versleuteling toegevoegde waarde heeft voor de digitale economie in Nederland. "Goede encryptie helpt Nederlandse burgers en organisaties zich te beschermen tegen buitenlandse mogendheden en criminelen."

Justitie VS

"Ik streef daarom naar oplossingen die binnen de kaders van het kabinetsstandpunt recht doen aan de belangen van de opsporing en de nationale veiligheid. Daarvoor is samenwerking en overleg met publieke en private belanghebbenden noodzakelijk." Begin december bezoekt Grapperhaus de Verenigde Staten, waar hij ook met zijn Amerikaanse collega William Barr hierover zal praten. De twee maken zich zorgen over plannen van Facebook om de end-to-end encryptie van het overgenomen WhatsApp door te voeren voor Instagram en chatdienst Facebook Messenger.

Grapperhaus' werkbezoek aan de VS is van 4 tot en met 7 december. Hij zegt in zijn antwoorden op de Kamervragen toe dat hij met Barr de encryptiekwestie zal behandelen. "Ik zal de diverse betrokken belangen en de conclusie uit het kabinetsstandpunt dat het niet wenselijk is om beperkende wettelijke maatregelen te nemen ten aanzien van de ontwikkeling, de beschikbaarheid en het gebruik van encryptie binnen Nederland onder de aandacht brengen."

'Op dit moment niet wenselijk'

Dit uitdragen is in 2016 ook expliciet genoemd in het kabinetsstandpunt. "Derhalve is het kabinet van mening dat het op dit moment niet wenselijk is om beperkende wettelijke maatregelen te nemen ten aanzien van de ontwikkeling, de beschikbaarheid en het gebruik van encryptie binnen Nederland. In de internationale context zal Nederland deze conclusie en de afwegingen die daaraan ten grondslag liggen uitdragen."