Opta jaagt in strijd tegen spam op de grote vissen

Opta kreeg op grond van de in mei 2004 aanvaarde, gewijzigde Telecommunicatiewet de taak de anti-spambepalingen (artikel 11.7) in deze wet te handhaven. Sindsdien zijn ruim zesduizend klachten ontvangen op de speciale website spamklacht.nl. Alleen uit Nederland afkomstige spam valt onder het verbod op ‘ongevraagde communicatie voor commerciële, ideële of charitatieve doeleinden’. Ook betreft de wet in zijn huidige vorm ¯ in lijn met de Europese ePrivacy-richtlijn ¯ uitsluitend berichten aan ‘natuurlijke personen’, merendeels consumenten maar ook eenmansbedrijven, vennootschappen onder firma en dergelijke. Rechtspersonen zoals bedrijven en stichtingen vallen er niet onder. Kamermotie Vlak voor Kerstmis stuurde minister Brinkhorst van Economische Zaken een brief aan de Tweede Kamer waarin hij de balans opmaakt van ruim een halfjaar spambestrijding. Hij komt tot de slotsom dat er sinds de invoering van het opt-in regime ‘veel is gedaan aan de strijd tegen spam’. In 2005 zal deze lijn worden voortgezet, aldus de bewindsman. Hij wil uitvoering geven aan een motie van de Kamerleden Van Dam en Atsma, die hebben gepleit voor uitbreiding van de wet tot rechtspersonen. Brinkhorst wil ongevraagde e-mail blijven toestaan indien bedrijven daarvoor een speciaal, niet-persoonlijk e-mailadres beschikbaar stellen. In zijn ogen kan dat worden gezien als voorafgaande toestemming ‘en derhalve als opt-in’. Toezichthouder Opta gaat intussen welgemoed verder met de handhaving van de huidige, meer beperkte wet. Danyel Molenaar, projectleider spam, maakt deel uit van een team van acht medewerkers. "Dat aantal is voldoende voor het gestelde doel. We willen achter enkele ‘grote vissen’ aan gaan en daarnaast, als we tijd over hebben of het toevallig zo uitkomt, ook wat bijvangst pakken." Op grond van uiteenlopende criteria beslist Molenaars team welke gevallen worden aangepakt. Het kan bijvoorbeeld zijn dat een bepaalde spammer heel veel klachten veroorzaakt, of enorme aantallen mailtjes verstuurt. Ook de aangerichte schade en de hoogte van de verdiensten spelen een rol in de afweging. Hoewel Molenaar aan de ene kant van ‘grote vissen’ spreekt, valt uit zijn woorden op te maken dat Nederlandse spammers relatief gezien maar kleine jongens zijn. "Het is een wereld van individuen en kleine bedrijfjes die handig zijn op internet, hier zijn ingerold en met hun diensten wat geld verdienen. Echte georganiseerde misdaadstructuren heb ik nog niet gezien. Dat zal ongetwijfeld komen op het moment dat er meer geld in omgaat en de opsporing sterker wordt." Over nog lopende onderzoeken wil Molenaar weinig kwijt. "We willen de betrokkenen niet wijzer maken dan ze al zijn", is zijn argument. Ook over de gebruikte opsporingsmethoden is hij uiterst terughoudend. Hij bevestigt dat Opta naast onderzoek van klachten ook actief naar spammers zoekt, maar of dat gebeurt door bijvoorbeeld de eigen mailboxen te scannen of lokaas uit te zetten (‘honeypots’) laat hij in het midden. Molenaar zegt dat er afspraken met veel Nederlandse internet service providers (ISP’s) zijn gemaakt over het doorgeven van informatie. "We willen dat vooral niet al te formeel maken. Het is in deze wereld essentieel om elkaar snel te kunnen spreken." Realistisch Uit een peiling op de website van Automatisering Gids bleek deze week dat tweederde van de lezers meent dat de boetes spammers niet zullen afschrikken. "We zijn wel zo realistisch dat we niet denken het spamprobleem te kunnen oplossen", reageert Molenaar. "Wel hebben we het idee dat we door een duidelijke aanpak het kaf van het koren kunnen scheiden. Een groep die niet zo goed oplette, misschien niet wist dat ze de wet overtraden, zal zich nu heel goed achter de oren krabben en proberen op andere manieren reclame te maken. Daarnaast heb je een ‘hardcore’-groep die zich waarschijnlijk zal verdiepen in methoden om minder goed traceerbaar te spammen." Opta mag zich alleen bezighouden met spam die zijn oorsprong heeft in Nederland. Molenaar: "Het is ons volstrekt duidelijk dat dit een heel groot internationaal probleem is. Maar Nederlandse spammers hebben daarin wel een substantieel aandeel. Begin 2004 bleek dat Nederland als bron van spam internationaal op de vijfde plaats stond. Handhaving is nu eenmaal iets dat zich niet op wereldniveau afspeelt, zelfs niet Europees, maar op nationaal niveau. Net als alle EU-lidstaten hebben wij de plicht onze eigen stoep schoon te vegen." Uitwisseling Nederland werkt wel samen met andere landen bij de spambestrijding. Samen met de Franse toezichthouder CNIL heeft Opta het initiatief genomen tot een samenwerkingsprotocol, waarin vooral afspraken over uitwisseling van gegevens tussen alle handhavende instanties in Europa zijn opgenomen. Anders ligt het met de Verenigde Staten, de voornaamste bron van spam. De Federal Trade Commission (FTC) ziet daar toe op naleving van de zogeheten Can-Spam Act. Molenaar: "Formeel zijn er met de VS nog geen afspraken gemaakt, maar informeel is de samenwerking heel goed. Wij zijn zelf daar op bezoek geweest en zij bij ons. De FTC heeft een ‘fridge’ (koelkast), een gigantische database met inmiddels meer dan tachtig miljoen spam-e-mails. Dat kan ons helpen bij het vinden van Nederlandse spammers."