Hoogleraar: digitaal besluiten nemen gaat ten koste van kwaliteit

Gemeenten en provincies zijn nu er maatregelen gelden rondom het coronavirus voor besluiten overgeleverd aan techniek. Een goedgekeurde spoedwet heeft de laatste juridische haken en ogen sinds vorige week weggenomen.

Democratische besluiten worden alsnog genomen, maar op veilige afstand van elkaar. Een goed uitvoerbare oplossing, maar er zitten een aantal haken en ogen aan, zegt Ebbers. “Ik betwijfel of je de offline en online situatie van een bestuurskamer één op één kan doorvertalen. Het contact onderhouden via live verbindingen in video’s is immers zoals veel mensen zelf gemerkt hebben behoorlijk intensief.”

Signalen missen

Volgens Ebbers moeten bestuurders er flink aan wennen om samen online tot een besluit te komen. “Bedenk dat je bij het toespreken van een groep via een video veel signalen mist. Bij het beargumenteren weet je niet hoe een besluit binnen een groep valt. In de offline wereld ben je als bestuurder gefocust op hoe de wereld non-verbaal reageert.” Ebbers vreest dat online het debat en daarmee de besluitvorming aan kwaliteit kan inboeten, vooral door meer concentratieverlies en onoplettendheid.

Minder 'rijke' interactie

Interactie verliest volgens Ebbers namelijk een bepaalde ‘rijkheid’. “Op het moment dat een opponent of coalitiegenoot niet goed aanslaat op een verhaal of als er een interruptie dreigt, bijvoorbeeld. Normaal is dat te zien aan een gefronste wenkbrauw die je in een zaal in één oogopslag kan zien. Je past je verhaal dan aan door een bepaalde kant op te sturen. Zowel in het begrijpen als in het overbrengen is de interactie nu minder ‘rijk’.”

Debat in andere vorm

De problemen zijn volgens Ebbers redelijk op te vangen door het debat een andere, minder klassieke vorm te geven. “Las meer pauzes in en ga bij argumentaties wél meer asynchroon te werk. Zorg ervoor dat ze van tevoren zijn ingesproken, bijvoorbeeld. Dan zijn de argumenten alvast te beluisteren. Of schrijf iets op zodat anderen erop kunnen reageren. Pas bij het nemen van het besluit zelf schakel je dan over naar een live verbinding. Maar ook afspraken over interrupties. Plotseling of voortdurend iemands betoog onderbreken werkt online zeer verstorend voor concentratie en begrip”

Doorbraak voor ontwikkelingen

Of het digitaal nemen van besluiten een doorbraak gaat zijn voor het lokale bestuur? Ebbers blijf daarover wat voorzichtig. “Ik denk dat het bij veel politici inspiratie zal opleveren, het zou op termijn wel kunnen leiden tot vergaande ontwikkelingen. In deze fase zie je dat techniek waarover eerder veel twijfel was toch ineens omarmd wordt, omdat het simpelweg niet anders kan. Bovendien werken veel bedrijven al op deze manier. Daar vindt besluitvorming op afstand ook al vaak op asynchrone wijze plaats.”

Digitalisering verkiezingen

Ebbers denkt in ieder geval niet dat spoedwet voor digitale besluitvorming een doorbraak gaat betekenen voor online verkiezingen, waar al jaren over gesproken wordt. “Verkiezingen zijn toch iets heel anders dan besluitvorming, omdat je daarbij onder meer hebt te maken met een kiesgeheim. Vergaderingen zijn altijd al openbaar. Een besluit van de gemeenteraad is nu al live te volgen op internet en op de tribune. Wanneer het gaat om een stem uitbrengen, dan telt het privacy-aspect zwaar mee en dat bemoeilijkt het digitaliseren van dat proces.”