Internetzeekabels makkelijk doelwit voor sabotage

Vooropgesteld, het internet is een netwerk met een zeer grote redundantie. Hoewel de voorkeursroutes vanuit Nederland richting het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten verlopen via een beperkt aantal zeekabels, is er een veelvoud aan verbindingen die in geval van nood via automatische herroutering het dataverkeer overneemt.

Maar dat bedrijven en burgers de gevolgen van een uitval op grote schaal gaan merken, is duidelijk. Wat de gevolgen precies zullen zijn, is lastig in te schatten. In ieder geval treedt er een aanzienlijke vertraging op, omdat de transportcapaciteit afneemt en de routes om servers te bereiken - zeker als die buiten Europa staan - veel langer worden.

Zeekabels zijn in essentie een bundeltje van een tiental haardunne glasvezelkabeltjes die extreem goed verpakt zijn in verschillende lagen van kunststof, koper en staal. Veel van de kabels liggen los op de zeebodem, sommigen zijn enkele meters in de bodem ingegraven. Vorig jaar nog waarschuwde toenmalig minister van Defensie Ank Bijleveld dat vaker dan voorheen Russische schepen in de Noordzee bezig zijn de infrastructuren in kaart te brengen. 

Kwetsbaar én vitaal

Europarlementariër Bart Groothuis maakt zich al zeker drie jaar grote zorgen over de kwetsbaarheid van onder meer de onderzeese communicatie-infrastructuur, zei hij vandaag op NPO Radio 1. Hij was dan ook blij met de een inventarisatie die de Europese Commissie in juni uitbracht over de gevoeligheid van communicatiekabels voor onbewuste en bewuste verstoring.

De conclusie is dat het onderzeese datanetwerk van de EU kwetsbaar is én vitaal voor wereldwijde communicatie. Er zijn weliswaar nog geen bewijzen dat onderzeese kabels het doelwit waren van hybride oorlogsvoering of doelwit van terrorisme of georganiseerde misdaad. Maar, zo concluderen de onderzoekers, de beveiliging en de bescherming van zeekabels is een onderbelicht element van de internationale veiligheid.

In het rapport geven de auteurs aan dat een overkoepelend toezicht en beheer bij de zeekabels een zeer complexe aangelegenheid is. Er zijn immers veel verschillende eigenaren, nationale en internationale toezichthouders, regelgevers en beschermingsinstanties bij betrokken. Het eigendom van de kabels is doorgaans in private handen, zoals de telecomaanbieders en grote techbedrijven. Het grote probleem is dat niemand de eindverantwoordelijkheid op zich kan nemen om de kwetsbaarheden aan te pakken. Dat leidt ertoe dat niemand iets doet, of dat verschillende actoren overlappende acties ondernemen.

Veel verbetering mogelijk

De auteurs van het rapport geven een aantal aanbevelingen voor verbetering. Zo zou het Europees Parlement erop toe moeten zien dat bescherming van de onderzeese infrastructuur veel hoger op de prioriteitenlijst komt van de verschillende strategie en reviewprocessen, zoals in de revisie van de Europese Maritime Security Strategy. Verder moeten de alle organisaties die betrokken zijn bij de kustwacht en patrouilles op zee een bewustwordingstraining krijgen met betrekking tot de aanwezigheid en het belang van de kabels.

Iedere lidstaat zou een risico-analyse moeten maken van alle onderdelen die betrokken zijn bij het functioneren van dit deel van het kabelnetwerk en die resultaten bespreken met andere lidstaten. Want een belangrijk probleem is, zo constateren de auteurs, dat er een aanzienlijk informatiegebrek is ten aanzien van de infrastructuur zelf en van de storingen daarin.

Meer surveillance nodig

Maar een sleutelaspect is het opzetten van een overkoepelende surveillance om verdachte activiteiten op te sporen. Nu wordt dat vrijwel uitsluitend gedaan door de kabeleigenaren zelf en is vooral gericht op kabelbreuken. Slechts enkele lidstaten nemen het toezicht op kabels mee in hun maritieme beveiliging en visserijcontrole. Bovendien beperkt die zich tot de nationale wateren. Een betere coördinatie van wet- en regelgeving met betrekking tot de zeekabels kan ook helpen de complexiteit bij het regelen van een betere bescherming te vereenvoudigen.

Veel van deze aanbevelingen zijn echter niet van vandaag op morgen geregeld. De conclusie is dus dat de cruciale internetverbindingen voorlopig een makkelijk doelwit zijn. Groothuis zei bij NPO Radio1 dat er in ieder geval haast gemaakt moet worden met een goede samenwerking of zelfs integratie van kustbewaking en maritieme surveillance. "Ik heb gemerkt dat de wil van samenwerking erg afhangt van een gemeenschappelijk belang. Dat is er nu."