Nepnieuwsbelofte Facebook niet goed afgedekt, aldus minister

Zij stapt vooralsnog niet af van zelfregulering, wat tot op heden als aanpak door het kabinet is gehanteerd. Toch gaat de bewindsvrouw nu wel wet- en regelgeving inventariseren met het oog op bestrijding van desinformatie, niet alleen op Facebook.

"Ik zie het als een verantwoordelijkheid van Facebook dat de gedane toezeggingen in de praktijk goed functioneren en zal hen hier op blijven aanspreken", antwoordt de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) op Kamervragen. "Ik vind het positief dat partijen als Bits of Freedom de maatregelen uit de gedragscode toetsen en ben van mening dat het Facebook nuttige informatie biedt om de uitvoering van de gedragscode te verbeteren. Wel is het teleurstellend dat het kennelijk vrij eenvoudig is om de gedane toezeggingen te omzeilen, waardoor de technische kant van de toezegging niet goed afgedekt lijkt te zijn."

Gedragscode evalueren

De toezegging van Facebook om nepnieuws en desinformatie te bestrijden, en om politieke advertenties transparant te maken, valt binnen een gedragscode die het Amerikaanse social network zichzelf heeft opgelegd. Deze zelfregulering blijkt in de praktijk nog niet het gewenste resultaat te hebben, erkent minister Ollongren. Zij geeft hierbij aan dat de zogeheten Code of Practice on disinformation door verschillende ondertekenaars op verschillende manieren is geïnterpreteerd. "Google en Twitter staan bijvoorbeeld het plaatsen van politieke advertenties in andere EU lidstaten wel toe."

Zowel het Nederlandse kabinet als ook de Europese Commissie hebben momenteel echter niet de bevoegdheid om volledige transparantie van politieke advertenties van Facebook af te dwingen, stipt Ollongren aan. "Dit geldt ook voor de andere toezeggingen uit de gedragscode." Zij heeft dit gebrek aan bevoegdheid al aangegeven in een Kamerbrief van 19 februari. 

"De gedragscode wordt aan het einde van dit jaar door de Europese Commissie en de Europese groep van regelgevende instanties voor audiovisuele mediadiensten (ERGA) en onafhankelijke expertise geëvalueerd. De Europese Commissie heeft daarbij aangegeven dat verdere acties, waaronder maatregelen van regelgevende aard, voorgesteld kunnen worden als de uitvoering van de gedragscode onvoldoende blijkt."

'Facebook liegt'

Volgens Bits of Freedom (BOF) is er nu wel degelijk sprake van tekortschieten wat betreft Facebooks invulling van zijn toezegging. "Facebook liegt tegen Tweede Kamer over verkiezingsmanipulatie", stelde BOF-medewerker Evelyn Austin in mei. Zij treedt na de zomer aan als nieuwe directeur van de Nederlandse organisatie voor privacy en digitale burgerrechten. BZK-minister Ollongren gaat in haar antwoorden op Kamervragen niet mee in het oordeel van BOF dat 's werelds grootste social network de Tweede Kamer van Nederland heeft voorgelogen.

Ollongren: "Facebook heeft, zoals eerder beloofd, voor de verkiezingen van het Europees Parlement de maatregelen uitgerold die voor meer transparantie van politieke advertenties zorgen. Het is spijtig dat er in de uitvoering van deze maatregelen onvolkomenheden zitten en ik roep Facebook dan ook op om deze aan te pakken. Om de gewenste transparantie te creëren is het immers van belang dat de maatregelen effectief zijn."

De bewindsvrouw houdt vooralsnog vast aan de aanpak van zelfregulering, waarbij ze als onderbouwing geeft dat "dit de verantwoordelijkheid bij deze bedrijven zelf neerlegt". Volgens haar heeft zelfregulering "ook op korte termijn meer transparantie opgeleverd". Toch is zij op dit moment bezig een inventarisatie te laten doen van de huidige wet- en regelgeving op het gebied van het tegengaan van desinformatie. "Wat betreft desinformatie moet eerst in kaart gebracht worden wat mogelijk is met deze huidige wet- en regelgeving. De resultaten van deze inventarisatie worden na de zomer verwacht."

Eventueel afdwingen

Daarbij neemt Ollongren zorgvuldigheid in acht: "De gevolgen van een eventueel wetgevingsvoorstel, bijvoorbeeld over de maatregelen die in de Europese gedragscode tegen desinformatie worden genoemd, dienen goed uitgewerkt te worden. Regulering moet bijvoorbeeld niet alleen van toepassing zijn op Facebook, maar ook op de andere techbedrijven." Tegelijk met die bredere dekking moet eventuele nieuwe of aangescherpte wet- en regelgeving niet hinderend zijn voor nieuwkomers. Ollongren stelt dat het "geen hoge barrière op mag werpen voor nieuwe toetreders tot de markt waardoor concurrentie bemoeilijk wordt". Zij is van plan om binnenkort het gesprek aan te gaan met experts op dit gebied, om te zien "wat er nodig is om de beloftes van techbedrijven over transparantie en controleerbaarheid eventueel af te dwingen".