Overheid zet eerste 109 algoritmes online in centraal register

Van Huffelen stelt in haar Kamerbrief over het algoritmeregister dat burgers erop moeten kunnen vertrouwen "dat algoritmes voldoen aan publieke waarden en de daarvan afgeleide (wettelijke) normen en dat uitgelegd wordt hoe ze werken". Het centraal verzamelen en doorzoekbaar aanbieden van algoritmes die de overheid zelf gebruikt, is een stap om dat vertrouwen te faciliteren. "Op basis daarvan kunnen burgers de overheid desgewenst kritisch volgen en bevragen of zij zich aan de regels houdt. Het algoritmeregister kan een belangrijke bijdrage leveren aan het beter uitlegbaar maken van de toepassing en uitkomst van algoritmes."

Komend jaar doorontwikkelen

Het centrale register dat vandaag live is gegaan, is gerealiseerd met kennis uit pilotprojecten en ervaringen met al bestaande algoritmeregisters van diverse overheidsorganisaties. Van Huffelen benadrukt dat het nieuwe register van de Rijksoverheid nu slechts een eerste versie is. "Er is hard gewerkt om deze versie te realiseren. Daarmee laat ik zien hoe het kan werken, maar verdere doorontwikkeling is beslist nodig." Zij schrijft dat in 2023 gewerkt wordt aan een eenduidige registratie van algoritmes. Dat werk zal in overleg met overheden gebeuren, verzekert de bewindsvrouw. "Daarbij benut ik graag ook alle inbreng van experts, maatschappelijke organisaties en natuurlijk van de leden van uw Kamer."

"Het verzoek van uw Kamer en de aankondiging van een algoritmeregister in de Werkagenda zet overheidsorganisaties in beweging. Uitgangspunt is dat overheidsorganisaties zelf verantwoordelijk zijn voor het inzage geven in algoritmes en daarmee het opstellen en het beheer van een algoritmeregister. Hieronder vallen ook het borgen van de kwaliteit, compliance en interne implementatie van het register. Steeds meer overheidsorganisaties gaan ook over tot publicatie van hun algoritmes, of overwegen dit op korte termijn te doen." Nu is de Rijksoverheid dus gekomen met een centraal register.

Standaard voor metadata

De daarin opgenomen algoritmes zijn compleet met informatie die is opgesteld aan de hand van een metadatastandaard. Deze standaard geeft aan welke informatie beschreven moet worden, zoals doel en impact van een algoritme. Ook is het gegeven of er wel (of niet) een risicoanalyse is uitgevoerd voordat een algoritme in gebruik is genomen. Met dit alles valt te zien wat voor rol een algoritme kan spelen, maar ook welke overheidsbeslissingen het ondersteunt en hoe dat dan plaatsvindt. De gebruikte metadatastandaard is afkomstig van het innovatieproject ‘consortium Publieke controle op algoritmes’.

Van Huffelen licht toe dat deze standaard "is gebaseerd op een veelheid aan bronnen, waaronder het toetsingskader van de Algemene Rekenkamer, verschillende algoritme impact assessmentmethodieken en bestaande registers, waaronder dat van de gemeente Amsterdam." De standaard voor metadata van overheidsalgoritmes is getoetst door het genoemde consortium via een reeks sessies met een brede groep overheden. "Zelf heb ik dit najaar een werkgroep opgezet waar overheidsorganisaties meedenken over de vormgeving van het algoritmeregister en hun ervaringen delen." Naast het register zelf is ook de nu opgestelde metadatastandaard een eerste versie. De staatssecretaris voor digitalisering belooft verdere doorontwikkeling, die wordt uitgevoerd samen met andere departementen, uitvoeringsorganisaties, provincies en gemeenten.

Transparante overheid

Het algoritmeregister is tot stand gekomen omdat de Tweede Kamer er expliciet om heeft gevraagd, met twee moties. Daarnaast is het afgesproken in het coalitieakkoord en is het register onderdeel van de werkagenda ‘Waardengedreven Digitaliseren’ van de overheid. In het coalitieakkoord heeft het huidige kabinet Rutte afgesproken dat algoritmes wettelijk gecontroleerd worden op discriminatie en willekeur. "Een belangrijke voorwaarde daarvoor is transparantie over algoritmes en hun toepassing", aldus Van Huffelen.