Universiteiten zetten schouders onder Big Data

De initiatiefnemers hebben een prominent als voorzitter weten aan te trekken: Alexander Rinnooy Kan. Rinnooy Kan is het meest bekend van zijn maatschappelijke functies als voorzitter van VNO-NCW, voorzitter van de Sociaal Economische Raad en - tegenwoordig - voorzitter van de Raad van Commissarissen van De Nederlandsche Bank. Maar zijn wortels liggen in wiskunde, econometrie en operations research. Het verwondert niet dat een man met die achtergrond bij de annoncering van de Big Data Alliance zeer enthousiast bleek te zijn over de "spectaculaire ontwikkelingen door de explosie van gegevens om ons heen en wat we daarmee kunnen doen."

Uitdagingen voor de boeg

Rinnooy Kan plaatste daarbij wel de kanttekening dat Big Data nog uitdagingen in zich bergt. "De hoeveelheden data waar we nu over spreken zijn met de klassieke instrumenten niet meer op te slaan, te bewerken en te analyseren. Het klassieke arsenaal aan analysemethodes is niet toegesneden op de taak waar we nu voor staan. Theorieloze methoden zoals clusteranalyse geven als enige nog enige grip." Daarin schuilt voor de wetenschap een uitdaging om te onderzoeken wat de theoretische grondslagen van Big Data-analyse zouden moeten zijn, aldus Rinnooy Kan. Daarnaast moet volgens hem ook het privacy-aspect hoog op de agenda staan.

Kansen grijpen

Maar dat neemt niet weg dat de ontwikkelingen rond Big Data vooral ook veel kansen bieden. En Nederland is in een uitstekende positie om daar profijt uit te trekken, meent Rinnooy Kan. Grootste troef daarbij is zijns inziens de Nederlandse traditie in econometrie, informatica en operations research, wetenschapsterreinen waarop Nederland tot de wereldtop behoort. De Big Data Alliance wil eraan bijdragen dat Nederland die goede uitgangspositie verzilvert.

Daartoe zet de Big Data Alliance - in de samenvatting van actiepunten door Rinnooy Kan - in op:

• Publiek debat "De publieke opinie moet zich realiseren wat hier gebeurt. De kansen en bedreigingen zijn te belangrijk om de beslissingen aan wetenschappers en bedrijfsleven over te laten."
• Opleidingen "De deskundigheden die nodig zijn voor deze wereld die zich voor ons opent, zijn schaars."
• Onderzoek "We zitten aan de rand van onze wetenschappelijke kennis op dit terrein, en misschien ook wel erover heen. Daar moeten we actie op ondernemen."
• Innovatie "Het is van belang om de vertaalslag naar de economische werkelijkheid te maken, door jonge bedrijven te helpen innovaties naar de markt te brengen."

Eén van de speerpunten voor de universiteiten is het opleidingsvraagstuk. Dat wordt niet eenvoudig. In 2018 zullen volgens een inventarisatie van de Nationale DenkTank 10.000 data scientists nodig zijn om het potentieel van Big Data te realiseren, terwijl de aanwas zonder extra maatregelen maar 2000 data scientists zal bedragen, memoreert Marc Solomon van de Universiteit van Amsterdam. Hoe veel belang de Big Data Alliance hecht aan het oplossen van dit probleem, blijkt alleen al uit het feit dat de arbeidsmarktthematiek extra aandacht kreeg bij de annoncering van het initiatief.

Schaap met vijf poten

Eén van de uitdagingen daarbij is, dat een data scientist een schaap met vijf poten moet zijn, blijkt uit een schets van de vaardigheden die Solomon wenselijk acht. Een data scientist moet goed kunnen omgaan met getallen én met ongestructureerde gegevens, moet bedreven zijn in het bouwen van modellen, moet verstand hebben van programmeren en de omgang met databases, moet kennis hebben van het toepassingsgebied en moet beschikken over de soft skills van de 21e eeuw: teamspeler, communicatief vaardig, en vooral gevoel voor ethiek en kennis van het toepasselijke recht.

Opleidingen moeten breder

Veel van de bestaande opleidingen in econometrie, operations research en informatica schieten, hoewel ze op hun terrein tot de wereldtop behoren, op één of meer van deze punten tekort, constateert Solomon. "In tegenstelling tot het buitenland hebben de meeste opleidingen een monodiscplinaire insteek. Maar smal opgeleide data scientists zijn minder goed inzetbaar." Door informatie-uitwisseling en door als liaison op te treden tussen de datascience-initiatieven, hoopt de Big Data Alliance de ontwikkelingen de juiste kant op te helpen sturen.

Daarnaast wil de Big Data Alliance de ontwikkelingen in een stroomversnelling brengen door programma's te starten rond maatschappelijk relevante thema's. Daarbij gaat het onder meer om iMobility - samen met de ANWB en iHealth - samen met het Universitair Medisch Centrum Utrecht. Behalve deze organisaties participeren onder andere gemeente Amsterdam, Deltares en Ortec in de initiatieven. De laatste heeft ook een belangrijke rol gespeeld bij de totstandkoming van de Big Data Alliance, en is in de persoon van Albert Bogaard vertegenwoordigd in het bestuur van de alliantie.

IT-industrie schittert door afwezigheid

Opmerkelijk is wel dat de IT-industrie schittert door afwezigheid, hoewel de Big Data-ontwikkelingen zeker ook voor IT-bedrijven nieuwe kansen bieden. Volgens Bogaard zijn er al wel gesprekken gevoerd. De komende tijd zal de Big Data Alliance ICT-bedrijven actiever gaan benaderen om te participeren in het initiatief. Deelname is gratis, maar de Big Data Alliance verwacht van participerende ondernemingen wel dat ze onderzoekscapaciteit op het terrein van Big Data beschikbaar stellen.