Vrijwillig voor de baas werken?

Een interessante vorm van reclame, gelijkend op de Marlboro man van vroeger. 'Rook deze sigaret en ook jij wordt stoer'. Beleg bij de ABN en ook jij wordt begaan met arme kinderen.

Maar er is meer interessants te reflecteren op deze strategie. Want er zit een bijzondere paradox in als je het mij vraagt. Hoe kunnen medewerkers vrijwillig iets doen? Ofwel ze geven de gastlessen in werktijd, en dan is het niet vrijwillig. Of ze doen het daadwerkelijk vrijwillig, in hun vrije tijd, maar dan zijn ze op dat moment geen medewerker van de ABN! Als ik op zaterdag programmeerles geef, dan heeft mijn werkgever daar niks mee van doen. Ik zou het bezwaarlijk vinden als de universiteit mijn vrije tijd zou toe-eigenen voor een mooie reclame: “kijk toch eens hoe betrokken onze docenten zijn. Kom hier studeren!”

Er is een dieper liggend, nog kwalijker punt aan deze campagne.

Gastles-trajecten werken vaak zo, dat de medewerker niet aan zijn gewone werk hoeft te zitten in de tijd van deze lessen, maar toch betaald krijgt. In dat geval zijn de medewerkers eigenlijk dief van de eigen carriereportemonnee, want iemand die geen lessen geeft kan ondertussen aan mooie projecten werken. Dus wie heeft er nu eigenlijk baat bij deze lessen? Vooral de ABN zelf, voor de mooie marketing.

En dan zijn we nog niet klaar. Er is nog een dieperliggend, nog kwalijker punt aan deze campagne. Het uitgangspunt van lessen over geld an sich. Zulke lessen onderstrepen namelijk het beeld dat arme mensen arm zijn omdat ze niet goed met geld om kunnen gaan. Niet omdat ze bijvoorbeeld door een ondoorzichtig systeem van toeslagen niet krijgen waar ze recht op hebben. Of omdat de huren maar blijven stijgen, op een tempo veel hoger dan het minimumloon omhoog gaat. Nee joh, het ligt aan die arme mensen zelf, ze snappen die ingewikkelde centjeszaken gewoon niet goed. Wij van de bank zullen het ze wel eens uitleggen, dan komt alles goed.

In zijn boek Schaarste schetst psychologieprofessor Sendhil Mullainathan treffend hoe armoede voornamelijk een gebrek aan geld is. Als je arme mensen wil helpen, is het heel doeltreffend om ze gewoon geld te geven in plaats van goedbedoelde tips. Maar de ABN snapt natuurlijk dat zomaar geld weggeven niet goed valt bij hun doelgroep. Die ervaart het immers als vervelend, wanneer er zomaar geld gaat naar mensen die dat wel nodig, maar niet 'verdiend' hebben.