Smart humanity kan niet zonder informatie-professional 3.0

Het recente IFIP World Computer Congress 2018 – in Polen georganiseerd door de wereldfederatie van nationale KNVI’s – bood keynotes en reguliere spreekbeurten van hoogleraren, studenten en anderen. Daarbij viel opnieuw op dat de volgorde van ‘kennis’ en de volgorde van ‘belangrijkheid’ van de sprekers niet per definitie parallel loopt met het vermogen de boodschap over te kunnen brengen.

Wie geen kennis en informatie kan overdragen, worstelt tien tegen één met de uitoefening van zijn vak

Zo deden de ene keer presentaties van studenten toehoorders van hun stoel vallen wegens inhoudelijke verbazing, terwijl op andere momenten lezingen van hooggeleerden dezelfde reactie teweegbrachten op grond van pure verveling. Wie geen kennis en informatie kan overdragen, worstelt tien tegen één met de uitoefening van zijn vak. Dat mag niet. Overdracht betekent hier het meevoeren van mensen, de inleving in de ander, het ontwikkelen van emotionele intelligentie; in ons kader met betrekking tot alles wat met de informatietechniek – en wat zij levert: informatievoorziening – te maken heeft. Ook de informatieprofessional dient zich dus rekenschap te geven van zijn communicatiecompetentie.

Op diverse plekken in Polen ervaar je de tijd van weleer door de grauwe stedelijke omgeving. Alsof de muur niet is gevallen en glasnost eerder nooit heeft bestaan. De gedachten voeren terug naar een periode, getekend door een afwijkende wijze van informatievoorziening en kennisoverdracht. Hoe de burger continu over zijn schouder moest kijken of de veiligheidsdienst meekeek. Geen kennisdeling en nimmer vrijuit spreken.

De emoties van collega-informatiedeskundigen uit de voormalige Oostbloklanden bevinden zich marginaal onder de oppervlakte. Die komen naar boven door actuele ontwikkelingen in het domein surveillance en intelligence. Neem China. In 2020 wil de regering van de volksrepubliek iedere burger een sociale kredietscore gegeven, op basis van maatschappelijk gedrag. Aankoop (flesje wijn? strafpunten!), surfgedrag (verkeerde site aangeklikt? strafpunten!) en bijvoorbeeld verkeersgedrag (door rood? strafpunten!).

China staat niet alleen. Ook op andere plekken, zelfs in Europees perspectief, doemt de ondemocratische controlestaat op. Wij moeten ons voortdurend afvragen waarom, hoelang en op welke basis overheidsorganisaties op grote schaal persoonsgegevens van ons registeren, bewaren en anderszins verwerken. Met big data en kunstmatige intelligentie kunnen gekoppelde informatiesystemen morgen aan geautomatiseerde, niet-transparantie besluitvorming doen en het openbaar bestuur vervangen.

Ook op andere plekken, zelfs in Europees perspectief, doemt de ondemocratische controlestaat op

En wat voeren grote en kleine bedrijven met weer andere persoonsgegevens van ons uit? De reacties op de recente privacyschandalen van Google, Facebook en Uber zijn alweer verdrongen door ander ‘belangrijk’ nieuws. Toch moeten we bij de les blijven. Dat is echter gemakkelijker gezegd dan gedaan. De digitalisering creëert ontegenzeggelijk een complexere wereld, die zich bovendien als een blackbox manifesteert.

Hier ligt een cruciale rol voor de informatieprofessional 3.0. Deze professional is immers als geen ander overal bij betrokken. Van ontwerpen, bouwen en testen van informatiesystemen, tot implementatie, gebruik, onderhoud en de verdere ontwikkeling. Maatschappelijk verantwoorde digitalisering luidt het solide vertrekpunt. KNVI noemt dat 'smart humanity'. Ook bij digitalisering dient het welzijn van de mens onverkort voorop te staan. Enerzijds moeten burgers zichzelf vertrouwd blijven maken met de telkens evoluerende informatiemaatschappij en anderzijds (zelfs bovenal) moeten zij kunnen vertrouwen op een samenleving waarin ICT ontelbare functies vervult.