Storing van satellieten en communicatie dreigt door aanzwellende zonnestorm

Het KNMI waarschuwt vandaag dat de zonneactiviteit nu sterk toeneemt. Dat kan op aarde verstoringen veroorzaken aan elektronische systemen als gevolg van de elektromagnetische deeltjes die onze planeet met grote snelheid bereiken. Voor de mens is het deeltjesbombardement niet gevaarlijk.

Thijs DoorenboschMeer van deze auteur

zonnevlam — © Shutterstock

Shutterstock

Een verhoging van de zonneactiviteit komt elke 11 jaar voor, de zogeheten zonnecyclus. De afgelopen decennia was de intensiteit echter niet hoog waardoor effecten die optraden niet tot ernstige gevolgen hebben geleid. Dat kan de komende tijd wel anders worden. De maatschappij is afhankelijker geworden van elektronische systemen en de intensiteit van de zonnevlammen (solar flares) is nu al duidelijk waarneembaar terwijl we pas in de aanloop zitten naar de piek, zegt Eelco Doornbos die bij KNMI onderzoek doet aan ruimteweer tegen het ANP.

Een extreme uitbarsting vond plaats in 1859. Die leidde tot grote schommelingen in het aardmagnetisch veld. Nu zou zo'n uitbarsting zeker aanleiding geven tot problemen in het elektriciteitsnetwerk, stelt Doornbos. Maar ook kleinere uitbarstingen hebben de afgelopen jaren wel tot verstoringen geleid. Zo ondervond in november 2015 de luchtverkeersleiding in Zweden problemen als gevolg van de elektromagnetische zonnestorm. Daardoor moest het luchtruim een uur worden gesloten.

Verstoring satellietfuncties

Maar een heftige uitbarsting kan grotere gevolgen hebben, ook juist door preventieve maatregelen. Wanneer de komst van zo'n 'deeltjesbombardement' opgemerkt wordt, draaien de exploitanten van satellieten deze in zo'n stand dat er zo min mogelijk schade kan optreden. Vaak kan de taak van zo'n communicatie- of GPS-satelliet wel worden overgenomen door een andere satelliet, maar het is mogelijk dat er tijdelijk uitval plaatsvindt, in extreme gevallen zelfs dagenlang.

Hoger in de dampkring of daarbuiten zijn de effecten veel sterker dan op het aardoppervlak. Toch blijven de effecten op mensen die bijvoorbeeld in een vliegtuig zitten beperkt tot een blootstelling aan extra straling vergelijkbaar met het maken van een röntgenfoto.

Spectaculaire effecten zijn er wel te zien als gevolg van de zonneactiviteit. Waar doorgaans de noorderlicht-effecten alleen te zien zijn boven de poolcirkel, komen in perioden van verhoogde zonneactiviteit deze sprookjesachtige nachtelijke verschijnselen zelfs tot rond de evenaar voor.