Ministerie voor de rechter wegens omstreden fraudedetectiesysteem

SyRI is een systeem dat gegevens van burgers verzamelt, om aan de hand daarvan te bepalen hoe groot de kans is dat iemand fraudeert met overheidssteun. De Inspectie voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid of de Belastingdienst kunnen aan de hand van die beoordeling verder onderzoek doen naar mogelijke fraude. 

Diverse privacyorganisaties en ook rechtsorganen en ambtenaren zijn echter kritisch over het systeem. Volgens de privacyorganisaties die het ministerie van Sociale Zaken hebben aangeklaagd, is het een veel te zwaar middel, schrijft Tweakers. Zij noemen het bovendien veelal een 'sleepnet', omdat de gegevens van veel burgers verzameld worden. Op die manier hoopt het ministerie veel fraudeurs te vinden en aan te kunnen pakken. 

Bovendien is niet geheel duidelijk hoe het systeem precies werkt en op basis waarvan iemand als mogelijke fraudeur wordt aangemerkt. De overheid heeft namelijk niet bekendgemaakt hoe de algoritmes werken, omdat fraudeurs het systeem anders kunnen omzeilen. 

Verantwoording afleggen

Nu moet het ministerie van Sociale Zaken zich dus tegenover de rechter verantwoorden over het systeem. De zaak, die vandaag begonnen is, werd aangespannen door een coalitie onder de naam Bij Voorbaat Verdacht.

Deze coalitie bestaat uit het Platform Bescherming Burgerrechten, Nederlands Juristen Comité voor Mensenrechten, Stichting KDVP, Landelijke Cliëntenraad en Privacy First. Later sloten vakbond FNV en schrijvers Maxim Februari en Tommy Wieringa zich daarbij aan. 

Bij Voorbaat Verdacht benadrukt op zijn website dat de aangesloten partijen niet tegen het bestrijden van fraude door de overheid zijn. "Zij vinden alleen dat dit op grond van een concrete verdenking dient te gebeuren." Een sleepnet inzetten mag wat betreft de organisaties niet. 

Systeem lijkt niet te werken

Ondanks de kritiek van de privacyorganisaties, maar ook van de Raad van State, de Autoriteit Persoonsgegevens en een VN-rapporteur, is het systeem wel in gebruik genomen. SyRI werd in vijf gevallen ingezet, maar dat was niet succesvol. De verzameling van data liep bijvoorbeeld tegen technische problemen aan, of er werd niet voldoende data verzameld om een beoordeling te kunnen maken. 

In Rotterdam werd SyRI ingezet in de wijken Hillesluis en Bloemhof, maar het gebruik van het systeem werd in juli dit jaar stopgezet. Ook daar klonk kritiek, onder meer van buurtbewoners, FNV en een aantal partijen in de gemeenteraad. 

De gemeente Rotterdam zei toen dat er sinds de invoering van de AVG onduidelijkheid is over "de juridische onderbouwing" van SyRI.