Hard oordeel externe experts in integriteitsonderzoek rond majoranadebacle

Selectief onderzoeksresultaten presenteren is een wetenschappelijke doodzonde. Toch oordelen de experts niet dat er sprake was van fraude en opzet. Er was meer sprake van "enthousiasme van het moment", waardoor "onvoldoende oog" was voor resultaten die de conclusie uit het onderzoek naar de majoranadeeltjes niet ondersteunden.

Het heeft er wel toe geleid dat een prominente publicatie uit 2018 in het prestigieuze wetenschappelijk tijdschrift Nature moest worden teruggetrokken. Andere wetenschappers die onderzoek deden in hetzelfde veld wezen op problemen met het artikel. Daarop is in Delft opnieuw naar de resultaten gekeken en heeft de groep zelf erkend dat fouten zijn gemaakt in de beoordeling.

Stabielere qubits

De groep van Kouwenhoven dacht definitief aangetoond te hebben dat majoranadeeltjes een heel goede kandidaat zouden zijn voor het ontwikkelen van een kwantumcomputer. De qubits op basis van majoranadeeltjes zijn veel stabieler dan de qubits die via de andere onderzoekslijnen worden bestudeerd. Microsoft had grote belangstelling voor het onderzoek aan de majoranadeeltjes en nam Kouwenhoven in dienst. De tegenslag betekent overigens niet dat het onderzoek naar de majoranadeeltjes wordt stopgezet, zegt de TU Delft in een verklaring. Ook de samenwerking met Microsoft gaat door.

“De intrekking van het artikel is uiteraard een tegenslag in het Majorana-onderzoek naar de ontwikkeling van een quantum computer ”, zegt Lieven Vandersypen, wetenschappelijk directeur van QuTech, het onderzoekscentrum voor quantum technologie van de TU Delft and TNO. “De reflectie op de gebruikte methodes moet nu zijn beloop krijgen binnen de wetenschappelijke gemeenschap. Binnen QuTech hebben we die discussie al opgestart. Tegelijk werken we hard verder aan onze diverse onderzoekslijnen naar de realisatie van een quantum computer en een quantum internet”.

Integriteitsprocedure nog niet afgerond

Wat het integriteitsonderzoek voor de positie van Kouwenhoven betekent, is nog niet duidelijk. “Het is goed dat onafhankelijke experts hiernaar hebben gekeken als onderdeel van het integriteitsonderzoek”, zegt Tim van der Hagen, rector magnificus van TU Delft. “Wetenschap betekent altijd kritisch blijven kijken naar resultaten, deze in twijfel trekken en ter discussie stellen”. Pas na afronding van de volledige procedure volgens de Klachtenregeling wetenschappelijke integriteit kan het College van Bestuur van TU Delft meer zeggen over eventuele veranderingen van werkwijze binnen de TU Delft.

QuTech hanteert sinds oktober 2018 het open data-beleid van de afdeling Quantum Nanoscience van de TU Delft. Het streven is dat de ruwe data achter elke publicatie samen met de data-analyse openbaar worden gemaakt op het moment van publicatie. De auteurs hebben tegelijk met de intrekking van het Nature-artikel deze informatie publiek beschikbaar gemaakt, evenals de niet-gepubliceerde data die onderdeel waren van hun onderzoek.

Het waren twee onderzoekers - Sergey Frolov en Vincent Mourik - destijds werkzaam in de groep van Kouwenhoven, die de bal aan het rollen brachten met twijfels over de wetenschappelijke zuiverheid van onderzoek dat in 2018 in Nature was gepubliceerd. Aanvankelijk werden de twijfels door Kouwenhoven nog weggewuifd. Pas toen Frolov en Mourik aanklopten bij Nature, is de groep van Kouwenhoven de oude resultaten opnieuw gaan bekijken en moest toegeven dat er conclusies waren getrokken die niet deugden.

Frolov en Mourik zijn niet mals over hun oordeel hoe de onderzoeksdata werden gemasseerd tot ze voldeden aan de gewenste uitkomst. "We hebben gevonden dat de originele brondata zijn gemanipuleerd, namelijk delen uitgesneden en weer aan elkaar geplakt. Verder zijn volledige datasets weggelaten die in tegenspraak waren met de centrale claim die in het Nature-artikel stond",  laten zij zien in een artikel. Er waren bovendien datapunten verplaatst.

Frolov werkt inmiddels als universitair docent aan de University of Pittsburg en Mourik is onderzoeker aan de University of New South Wales in Australië.

Microsoft is mild

Zulfi Alam, bij Microsoft als vice-president betrokken bij het kwantumonderzoek van het bedrijf, legt tegen The Register uit dat hij de gang van zaken ziet als een excellent voorbeeld van hoe wetenschap werkt. "Als onderdeel van de terugtrekking hebben de auteurs geluisterd naar feedback van de wetenschappelijke  gemeenschap, de data opnieuw geanalyseerd en op basis daarvan een nieuw wetenschappelijk artikel geschreven op basis van die analyse. Ze hebben het oordeel van onafhankelijke experts in het veld overgenomen." Alam zegt vertrouwen te behouden in de aanpak om te komen tot een kwantumcomputer op schaal en een cultuur te koesteren van continue innovatie aan elk onderdeel van de kwantummachine.