Open en online onderwijs breekt definitief door

Volgens SURF is het open beschikbaar stellen van kennis geen bedreiging, maar biedt juist toegevoegde waarde en zorgt voor doorbraken. Ook minister Jet Bussemaker van Onderwijs heeft in een brief aan de Tweede Kamer laten weten dat zij de ontwikkeling naar meer open en online onderwijs veelbelovend vindt en dat zij deze ontwikkeling graag wil stimuleren en faciliteren.

Het rapport beschrijft een aantal trends op het gebied van open en online onderwijs in het hoger onderwijs in Nederland, waaronder:

1. Open onderwijs als aanjager voor het verbeteren van de onderwijskwaliteit. Het Nederlandse hoger onderwijs beschikt over een uitstekende infrastructuur voor open en online onderwijs. Open en online onderwijs is een kans om de kwaliteit van het reguliere hoger onderwijs 'op de campus' te verbeteren en onderwijsinnovatie op gang te brengen. Een eerste relatief snel te realiseren stap om dat te bereiken, is het verder ontwikkelen van blended leren: een mix van face-to-face en online leren.
2. Open onderwijs als aanjager voor flexibilisering in het onderwijs. De inzet van open en online onderwijs kan het flexibiliseren van onderwijs in tempo, tijd en niveau vergemakkelijken. Juist ook voor werkenden is dat heel belangrijk.
3. Open onderwijs als aanjager voor een leven lang leren. Voor de life long learner biedt open onderwijs uitgelezen kansen. Open en online onderwijs zal het leren op vele niveaus veranderen en het leven lang leren toegankelijker en effectiever maken.
4. Open onderwijs als aanjager voor samenwerken. Open en online onderwijs vraagt om het bundelen van de krachten en het samen ontwikkelen van onderwijs. Niet alleen met andere onderwijsinstellingen, maar ook met andere non-profit organisaties of het bedrijfsleven. Met open licenties kan het Nederlandse hoger onderwijs bijvoorbeeld samen open online introductiecursussen ontwikkelen op het gebied van statistiek, wiskunde of talen, of struikelcursussen, of opleidingen rondom de topsectoren. Open licenties bieden ook mogelijkheden om open en online onderwijs vorm te geven via co-creatie tussen het hoger onderwijs, werkgevers en private opleiders.
5. Open onderwijs als aanjager voor 'ontbundeling'. Een gangbare verschijningsvorm van de ontbundeling van onderwijs is dat onderdelen van het onderwijsproces niet door een maar door verschillende aanbieders worden verzorgd, of dat onderdelen worden uitbesteed aan gespecialiseerde organisaties.

Verdere ontbundeling in het hoger onderwijs kan ontstaan als het groeiende aanbod aan open en online onderwijs zich doorontwikkelt tot zelfstandig en door studenten zelf samen te stellen leerlijnen. Studenten kunnen dan modules van diverse aanbieders gratis of tegen substantieel lagere prijzen dan bij reguliere opleidingen volgen, waarbij de gekozen modules tot een integraal programma worden gecombineerd en afgesloten met een certificaat. Daarnaast ontstaan gecertificeerde trajecten die door werkgevers zijn bedacht, in plaats van door de hogeronderwijsinstellingen.

De volgende stappen

Na de fase van agendavorming komt doorgaans de fase van beleidsontwikkeling en beleidsuitvoering. De samenstellers van het trendrapport merken echter op dat in het veld van open onderwijs de ontwikkelingen heel erg snel gaan. De meeste experts geven aan ook niet te weten hoe de bal precies gaat rollen. "Open education is nog steeds een grillige en disruptieve innovatie, waarbij uit de wereldwijde ontwikkelingen veel impulsen op een soms onverwachte manier opduiken. Dit laat zich moeilijk strak plannen via enkel beleidsdocumenten", schrijven de experts.