Digitale dradenteller

Dat werd veel later duidelijk bij een recente restauratie: dat was in de 18de eeuw gebeurd. En daarom is die cupido nu weer te zien. Het werpt een heel nieuw licht op de illustere en lang vergeten Vermeer.

Nu is dat wel anders, en de vragen over dateringen van het oeuvre, relaties tussen stukken, en hun authenticiteit dringen zich op. Dat ging vroeger met de hand en een loep, later met röntgen erbij en tegenwoordig met software. Het Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis (RKD geheten) heeft daar een mooi project mee gedaan, dat Counting Vermeer heet. Met image processing van röntgenfoto's en slimme software is het mogelijk om het linnen waarop de werken zijn gemaakt, gedetailleerd te onderzoeken, in relatie tot het gehele oeuvre. Zo kun je zien of schilderijen van dezelfde rol canvas zijn gemaakt. En je kunt met de software zoeken naar weeffouten, zoals dubbeldraadsfouten, hele dikke of juist hele dunne draden in het doek, onregelmatigheden in de opspanning, en zogeheten weft snakes. Weft is de inslagdraad bij het weven, van schering en inslag.

Met de software worden zogenaamde weefplattegronden gemaakt, en daarin kun je -zeg maar- weefvingerafdrukken vinden. Als die overeenkomen met andere doeken, of doorlopen van het ene in het andere schilderij, kun je daarmee relaties bepalen, of authenticiteit. Dit door het minen van de weefpatronen. Omdat Vermeer niet alles dateerde, kun je zo meer zicht krijgen op wanneer welke werken ongeveer gemaakt zijn.

Door deze techniek kun je ook werken van verschillende artiesten gaan vergelijken, want doek werd over het algemeen niet grootschalig ingekocht. En ook zo kun je dan werken dateren, via de gedocumenteerde doeken van andere kunstenaars. Dus het opent ook nog eens een hele nieuwe avenue van onderzoek.

Onderschat ook AI niet, dat al succesvol werd gebruikt om bijvoorbeeld vervalsingen van Han van Meegeren te onderscheiden van de echte werken van Johannes Vermeer. Leuk om te zien dat een 'digitale dradenteller' hier echt een verschil maakt.