Sleepnetwet: wie gaat dat betalen?

De Nederlandse overheid heeft 20 miljoen euro uitgetrokken om de kosten te dekken van de nieuwe tapmogelijkheden in de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (Wiv), maar dat is niet genoeg.

Menke van DaalenMeer van deze auteur

Visnet tekening — © CC0 - Public Domain

CC0 - Public Domain

De Nederlandse overheid kent zichzelf met de nieuwe wet ruime afluistermogelijkheden toe. Het geld dat daarvoor is uitgetrokken is volgens experts bij lange na niet toereikend: "Met 20 miljoen euro kun je dan 80 taps doen en dan heb je nog niets geanalyseerd", aldus Frank Breedijk van IT-dienstverlener Schuberg Philis in het Financieele Dagblad.

Onenigheid over tapvergoeding

De huidige wet eist dat aanbieders van openbare telecomdiensten zelf zorg dragen voor de aftapbaarheid van hun netwerk - en ook voor de benodigde apparatuur en softwarelicenties. Over de vergoeding die de overheid providers biedt voor het plaatsen van taps heerst al ruim een decennium onenigheid.

Een voorziening om een persoon af te luisteren kost 1500 euro; de overheid vergoedt een normbedrag van ongeveer 26 euro. Extra kosten kunnen wel gedeclareerd worden, maar omdat de benodigde accountantsverklaring ook in de papieren loopt en niet vergoed wordt, kunnen alleen grote providers zich dat veroorloven.

Zo'n 100 middelgrote providers hebben dan ook de krachten moeten bundelen. Zij hebben zich verenigd in de stichting Nationale Beheersorganisatie Internet Providers (NBIP), die tap-apparatuur in eigendom heeft en plaatst waar nodig. Daarnaast regelgt de NBIP de declaraties bij de overheid. De kosten voor deze dienstverlening rekent de stichting door aan de aangesloten providers.

Bandbreedte voor wijktaps

Alex Bik, voorzitter van de NBIP: "Als je communicatie van een persoon moet afluisteren ga je naar de provider, zet je de apparatuur in het datacentrum, die filtert het relevante verkeer eruit en dan stuur je het versleuteld via internet naar de dienst die het aanvroeg. Maar verkeer van een hele wijk moet je ter plekke aftappen, en dan moet je het opslaan, want zo veel data kunnen niet zomaar over internet verstuurd worden. Dat past niet." Breedijk van Schuberg Philis schat de kosten voor het opslaan alleen al op een ton per (wijk-)tap per dag.

Vage wet

Of de telecomproviders ook onder de nieuwe wet verplicht zullen worden het tappen zelf te doen, is voor Bik nog maar de vraag. "De wet is nogal vaag geformuleerd. Niemand weet hoe er getapt gaat worden en hoe dat moet worden opgeslagen en geanalyseerd. Of de NBIP ermee te maken gaat krijgen, valt nu dus nog niet te zeggen."

Wiv-rechtszaak

Een groep organisaties, waaronder de Nederlandse Vereniging van Strafrechtadvocaten, Bits of Freedom, de journalistenvakbond NVJ, internet service provider BIT en Privacy First, bereidt een bodemprocedure voor tegen de Nederlandse Staat. Inzet is de rechtmatigheid van de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (Wiv), beter bekend als de sleepnetwet.

Alex Bik, ook CTO bij BIT: "De wet bedreigt de privacy van grote groepen burgers, de veiligheid van het internet en de concurrentiepositie van Nederlandse bedrijven. Bovendien is het toezicht onduidelijk geregeld, het risico op fouten groot en is de proportionaliteit van het middel geenszins gegarandeerd." Volgens Bik heeft provider BIT voornamelijk zakelijke klanten en zal zijn bedrijf dus niet vaak te maken krijgen met een sleepnetopdracht.

BIT voert deze rechtszaak vooral uit principiële overwegingen: "We zien het als onze plicht om ervoor te zorgen dat het Nederlandse internet een vrij en open medium blijft. Drie jaar geleden hebben we een kort geding gevoerd en gewonnen tegen de bewaarplicht, en we hopen nu natuurlijk op een vergelijkbaar succes. Maar toen lag er al een uitspraak van de Europese rechter die de bodem onder de bewaarplicht had weggeslagen. Dus het wordt nu een stuk lastiger."

De coalitie wacht de definitieve uitslag van het referendum over de Wiv af; als een meerderheid van de stemmen tegen is, moet de wet opnieuw door de Kamer worden behandeld. Als aan de bezwaren die de genoemde organisaties en een aantal andere hebben geformuleerd niet voldoende tegemoet wordt gekomen, zal er snel daarna een dagvaarding bij de Staat op de mat vallen.