‘Informatievoorziening is een mensenrecht’

Alleen vorig jaar al werden meer dan 200 miljoen mensen direct getroffen door rampen’, zegt prof. Bartel Van de Walle. ‘De kosten van dergelijke rampen lagen vorig jaar ruim boven de honderd miljard euro. Het is dus niet verbazingwekkend dat onderzoekers, hulpverleningsorganisaties en beleidsmakers proberen beter gebruik te maken van nieuwe, krachtige data- en informatietechnologie om de rampen beter te kunnen begrijpen en te bestrijden. Meeliftend op de golf van nieuwe technologie op dit gebied, opent de Verenigde Naties dit jaar zelfs een nieuw Center for Humanitarian Data in Den Haag.’

Dat is in een notendop de analyse die professor Bartel Van de Walle komende vrijdag uit de doeken wil doen bij zijn intreerede aan de TU Delft. Van de Walle onderzoekt, samen met onder meer promovendus Kenny Meesters, uit hoe informatie, bijvoorbeeld vanuit social media, hulporganisaties kan helpen. Van de Walle en Meesters zijn daarbij ook daadwerkelijk ter plekke in rampgebieden. Voorbeelden zijn de tyfoon van 2013 in de Filippijnen en de aardbevingen in Haïti en meer recentelijk in Nepal.  

De inspanningen van de onderzoekers zijn vaak heel praktisch. Bijvoorbeeld bij de tyfoon in de Filippijnen in 2013, waar – samen met anderen – via Google Translate, spreadsheets en geotagging binnen zes uur een landkaartje werd gemaakt met icoontjes die aangaven waar drinkwaterproblemen, voedseltekorten, veiligheidsincidenten en ingestorte bruggen, huizen of scholen waren.

'Complexe rampen'

Naast dit soort praktische zaken, kan het werk van Van de Walle en zijn collega’s ook meer strategisch van aard zijn. "We hebben in principe te maken met twee soorten rampen: natuurlijke rampen en door mensen veroorzaakte rampen, zoals de oorlog in Syrië. Bij dit tweede type, ook wel ‘complexe rampen’ genoemd, spelen vaker strategische aspecten. Zo hebben we meegemaakt dat er enorme druk vanuit de VN Veiligheidsraad werd uitgeoefend op hulpverleningsorganisaties in Syrië. Er was namelijk een grote behoefte aan informatie uit het gebied; maar dit ging zo ver dat de hulpverleners hierin overvraagd werden en moeilijker aan hun eigenlijke werk toe kwamen. Uiteindelijk is die boodschap ook aangekomen bij VN."

Mogelijkheden ook niet overschatten

"We werken op het snijvlak van de praktijk en de academische wereld. Je moet óók in het veld staan om te zien welke technieken waarde hebben in een bepaalde situatie en welke niet." Van de Walle waarschuwt daarom voor overschatting van de mogelijkheden van de datatechnologie. "Die mogelijkheden zijn tegenwoordig indrukwekkend, en als TU zitten we qua technologische ontwikkelingen gelukkig dicht op het vuur, maar soms past een bepaalde technologie niet altijd even goed in een rampsituatie. Nog belangrijker vind ik dat we bij al die technologie en data oog houden voor de mensen achter de cijfers."

Kritische reflectie nodig

"We zijn al actief sinds 2007 en horen bij de eerste wetenschappers in dit bijzondere vakgebied. We moeten ons altijd in zekere mate verantwoorden bij de hulpverleners; die hebben immers na een ramp begrijpelijkerwijs andere prioriteiten dan ons onderzoek. Mede daardoor gaan de veranderingen in de praktijk traag. Maar eigenlijk zou ieder hulpverleningsteam ook een wetenschapper in dienst moeten hebben. Want naast recht op medische hulp, voedsel en onderdak hebben mensen ook recht op goede informatie. Tegelijkertijd is een kritische reflectie op ons als wetenschappers nodig, wij moeten ook de complexe situaties in het veld in het oog houden. Enkel technologische innovatie is niet voldoende, en ons onderzoek richt zich juist op het maken van die verbinding.