Firefox, de XS4ALL van de browsermarkt

Wie weet het anno 2019 (nog)? Dat internettoegang ooit iets was voor mensen met een universiteitsaccount. Dat je die ene grafische internettoepassing van het World Wide Web (kortweg: het web) opging met NCSA Mosaic, en later met opvolger Netscape. Ik had via-via inlogrechten op een universiteit. Ik had niet veel later ook een modem, om te kunnen inbellen op De Digitale Stad, en later ook op het veel grotere internet.

Hackers bedankt!

Die oertijd van het web - niet te verwarren met de veel oudere oertijd van het hele internet - is mogelijk gemaakt door hackers. Zoals de computernerds van hackerorganisatie Hack-Tic die het gekke idee hadden opgevat om internettoegang te bieden aan iedereen. Iedereen die maar wil, en dat zouden naar schatting wel 500 mensen per jaar kunnen zijn. Het in 1993 opgerichte XS4ALL zag op de eerste dag al 500 klanten tot zich komen. Ongelooflijk (Mike)!

Andere hackers die het web (en daarmee het internet) in het prille begin naar veel meer mensen hebben gebracht, zijn ontwikkelaars zoals Marc Andreessen. Die hedendaagse tech-investeerder heeft in zijn studietijd ooit meegewerkt aan de Mosaic-browser. Die software voor het bladeren door de pagina's van het wereldwijde web van onderling gelinkte pagina's is gemaakt door het National Center for Supercomputing Applications (NCSA) aan de universiteit van Illinois. Na zijn afstuderen heeft Andreessen zijn Mosaic-werk herhaald én verbeterd met Netscape.

IE overal

Een epische browser battle met laatkomer Microsoft is gevolgd, die uiteindelijk door Netscape is verloren. Het met Windows meegeleverde Internet Explorer (IE) heeft de kracht van 'koppelverkoop' wel bewezen. En wie weet er nog dat IE ooit ook meekwam op Macs? Met de zegen van Steve Jobs. Het blauwe e-logo van IE is voor velen dan ook synoniem geworden met internet (eigenlijk: het web).

Zonder de aanjagende werking van concurrentie is de ontwikkeling van IE in het slop geraakt. De winter van IE6 is toen gekomen. Voor Windows dan, want voor Macs stond IE al stil sinds versie 5. Het toen kleine Apple zag zich genoodzaakt om een eigen browser te ontwikkelen: Safari, voor zijn eigen Mac-besturingssysteem. Eventjes is Safari nog wel naar Windows gekomen, maar net als IE voor Macintosh heeft dat geen lang leven gehad. Windows-gebruikers moesten het maar met IE doen, van hun platformleverancier: het grote Microsoft.

Belangenstrijd

Het opensourcen van Netscape's broncode en veel (her)ontwikkelwerk heeft uiteindelijk uitdager Firefox opgeleverd, die de IE-dominantie heeft doorbroken. Vervolgens zag het groeiende Google in dat IE-afhankelijkheid zakelijk een risico was, want Google's internetbelang en Microsofts Windows-belang kunnen nogal conflicteren. Hetzelfde geldt voor Google's ads-verdienmodel en de hackersmentaliteit van Firefox-maker Mozilla. Laatstgenoemde maakt zich hard voor online-privacy en heeft oog voor 'hackbaarheid' door gebruikers. Denk aan aanpasbaarheid van de browser door middel van extensies, zoals plug-ins. Dat heeft in de vorm van adblockers nogal wat gebruikers geholpen.

Het tegenwoordig veel gebruikte Chrome leek adblockers aan banden te gaan leggen, maar daar komt het grote Google nu toch op terug. Door ophef, maar mogelijk ook doordat gebruikers een alternatief voorhanden hebben, zoals het kleine Firefox. Bij de dreigende adsblock-blokkering doemde er eventjes zelfs een splitsing op van de Chromium-code. Die opensource-ondergrond voor Chrome wordt nu ook door Microsoft omarmd: als basis voor zijn browser Edge. Die IE-opvolger is nooit groot aangeslagen, mede doordat Windows klein is in vergelijking met Apple's iOS (met Safari) en Google's Android (met Chrome).

De groten verdringen de kleintjes, en/of slokken die op. Ditzelfde lot dreigt voor de Nederlandse oer-ISP (internet service provider) XS4ALL, die zich ooit heeft laten opkopen door het grote KPN maar daarbij altijd als zelfstandige dochter heeft voortbestaan. Tot nu dan. Moederbedrijf KPN ziet er toch minder brood in een apart merk dat een eigen identiteit en mentaliteit heeft. XS4ALL heeft zich in de loop der jaren hard gemaakt voor openheid op internet, voor digitale burgerrechten, voor online-privacy.

Goedkoop, duurkoop?

Terwijl grote ISP's vooral gingen voor hoge snelheden tegen lage prijzen, hield XS4ALL ook andere belangen hoog in het vaandel. Zoals beveiliging, door goede securitysoftware mee te leveren bij een internetabonnement en zelf aanpasbare DSL-routers. Natuurlijk kunnen gebruikers best zelf elders antivirus en routerhardware halen. Net zoals Windows-gebruikers in het pre-Firefox tijdperk best zelf een IE-alternatief konden halen. Wat in de praktijk maar weinig gebeurde. Waardoor alternatieve browsers zakelijk gezien niet zinnig waren. Kip-ei situatie dus.

Het huidige, open internet met de vele innovaties en spelers, inclusief grote bedrijven en grootschalige e-commerce, heeft veel te danken aan hackers, hackersmentaliteit, openheid en kleine 'tegenbewegingen' zoals alternatieve browsers en eigengereide internetproviders. Wie weet er anno 2019 nog dat ooit de toekomst van de online-wereld werd gezien in gesloten platformen als AOL (America Online), CompuServe en MSN (Microsoft Network)? Stel je eens voor dat browser, internetverbinding en online-bestemming in handen zijn van een of enkele zeer grote partijen. Die hun diensten goedkoop of zelfs gratis aanbieden. Welke belangen worden dan gediend? Wat is dan het product?