‘IT-ambities overheid niet in balans met mensen, middelen en organisatie’

Dat schrijft de Algemene Rekenkamer in een analyse over de onderzoeken van de afgelopen tien jaar die het deed naar digitalisering en ICT bij de overheid. De analyse 'Grip op digitalisering: rode draden uit tien jaar Rekenkameronderzoek' werd vorige week al gepubliceerd, maar kreeg weinig aandacht door het nieuws rond corona.

De overheid heeft drie opgaven, schrijft De Algemene Rekenkamer in de analyse:

• De gebruiker centraal stellen;
• Het realiseren van de gewenste (digitale) doelstellingen;
• Zorgen dat het parlement de digitalisering goed kan controleren.

Bij elk van de opgaven moeten nog meters worden gemaakt op het gebied van mens, middelen en organisatie. Zo stelt de Rekenkamer dat de overheid de gebruiker centraal moet stellen, maar dat gebruiksvriendelijkheid van ICT-voorzieningen van overheidsorganisaties nog te wensen overlaat. Daarnaast is de privacy van de burger onvoldoende beschermd. “Zo stelden we in 2018: 'Enkele ministeries bleken ruim zestien jaar na invoering zelfs nog steeds niet volledig aan de Wet bescherming persoonsgegevens te voldoen'”.

Digitale doelstellingen

Wil de overheid de gewenste (digitale) doelstellingen kunnen realiseren, dan moet er worden geïnvesteerd in eigen IT-kennis, schrijft de Rekenkamer. Ook de CIO en CISO zouden op alle ministeries een sterke positie moeten hebben en de rolverdeling duidelijk moeten hebben. “Dat is niet bij alle ministeries het geval.” Verder moet er meer aandacht komen voor de uitvoering op het vlak van ICT. Er is te weinig zicht op de beheeractiviteiten van het SSC-ICT. “Ook riepen we in verschillende onderzoeken op tot een betere invulling van de rollen van opdrachtgever en opdrachtnemer, zodat de ambities, de prestaties en gemaakte kosten goed naast elkaar worden gelegd.”

Om het parlement de digitalisering goed te kunnen laten controleren, zijn er ook nog een aantal uitdagingen. Volgens de Rekenkamer biedt het Rijks ICT-dashboard nog onvoldoende soelaas. “het bevat enkel informatie van grote vernieuwingsprojecten. Via het inzichtelijk en bruikbaar maken van open data kan er uitgebreider verantwoording worden afgelegd.” Daarnaast hebben ministeries onvoldoende zicht op de kwaliteit en efficiëntie van hun IT-beheer en stellen daar onvoldoende eisen aan. Verder wordt het leervermogen van de overheid bij de ontwikkeling en beheer van ICT beperkt door risicomijdend gedrag. “Door meer in te zetten op kleine, gecoördineerde experimenten kunnen lessen getrokken worden die helpen bij een brede uitrol van ICT. Ook (pen)testen geven waardevolle informatie ten behoeve van verbeteringen van de beveiliging van  digitale systemen.”

De Rekenkamer maakte de analyse ter ondersteuning van het onderzoek van de Tijdelijke Commissie Digitale Toekomst (TCDT), waarvan IT-politicus van het jaar 2019 Kees Verhoeven een van de initiatiefnemers is en leden is. Kathalijne Buitenweg (GroenLinks-Kamerlid) is voorzitter van deze commissie. De commissie schrijft op haar website in april 2020 haar onderzoeksrapport aan de Tweede Kamer aan te bieden.