Waarom ook gemeenten een front moeten vormen tegen techreuzen

In Nederland hebben inmiddels twintig publieke organisaties – waaronder de Koninklijke Bibliotheek, BNNVARA, EO en de Dutch Design Week Eindhoven – een coalitie opgericht onder de naam PublicSpaces. Deze zet zich in voor een beter internet, waarbij publieksvriendelijkere alternatieven voor Facebook en Google gezocht worden.

Er is nog veel te winnen, maar ook voor gemeenten is er een beginnetje gemaakt met de principes van de digitale stad. Die werden door gemeente Eindhoven ontwikkeld, door VNG veralgemeniseerd en vastgelegd in de algemene ledenvergadering. Daniels: “Toen de eerste innovatieve gemeenten begonnen met de slimme samenleving, ontdekten ze dat er nog weinig wetgeving bestond. Ambtenaren wilden beter weten waar ze op moesten letten in gesprekken met leveranciers. Bedrijven vroegen er zelf ook om. In de praktijk merken we dat het aanbod ten goede is veranderd sinds we de principes hebben opgesteld.”

'Bijna alles heeft digitale component'

De principes van de digitale stad moeten echter wel met enige regelmaat worden aangescherpt. Daniels acht het verstandig om op vergelijkbare wijze met de digitalisering in andere domeinen om te gaan. “Het gaat om ethiek en publieke waarden, maar ook om de inkoop van het kleinste schroefje, bij wijze van spreken. Bijna alles heeft een digitale component. Het is een gigantische uitdaging, er zijn veel kansen, maar er staat ook veel op het spel. En dus zijn er veel meer investeringen en coördinatie nodig dan nu het geval is.”

De macht van een gemeente is tegenover een internationaal bedrijf als Airbnb of Uber beperkt. De onlangs ingevoerde registratieplicht bij toeristische verhuur, die verhuurders verplicht om een registratienummer te vermelden in hun advertenties op Airbnb of Booking.com, is bijvoorbeeld hard bevochten door grote steden, meldt Binnenlands Bestuur. Ook was er verregaande samenwerking voor nodig: het onderliggende registratiesysteem is open source en is ontwikkeld door meerdere gemeenten in samenwerking met de VNG.

Politieke agenda

Op lokaal niveau is de kennis over digitalisering vaak nog schaars. Daniels vertelt daarover: “Drie jaar geleden was er een actief aanbod vanuit de markt van vrijwel ‘gratis’ straatverlichting. Voor armlastige gemeenten is dat natuurlijk interessant. Maar als je zo'n aanbod louter bekijkt vanuit het perspectief dat er licht nodig is, dan kom je niet direct bij de vragen die óók gesteld dienen te worden. Wat voor sensoren hangen er in de armaturen? Van wie zijn de data die daarmee worden verzameld? De dienst verlichting en de dienst data moeten in gesprek, en de waarden-keuzes moeten politiek geagendeerd.”

Lees verder bij Binnenlands Bestuur.